«ما شما را به عبادت خداى يگانه و ايمان به رسول او (ص) فرا مى‌خوانيم. ما آمده‌ايم شما را از بندگى بندگان خارج كنيم تا به بندگى خدا بپردازيد.»1

امام سجاد (ع) با توجه به اين جو نسبت به موالى عنايت ويژه به خرج داد امام كنيزان و بردگان بسيارى مى‌خريد و مدتى آنان را نگهدارى مى‌كرد و بعد آزاد مى‌نمود و با بعضى كنيزان ازدواج كرد و.... برخورد امام با بردگان چند مشخصه داشت:

الف - بردگان وكنيزان بسيارى مى‌خريد و لكن آنان را بيش از يك سال نگه نمى‌داشت و به بهانه‌هاى مختلف آنان را آزاد مى‌كرد و اين خود بهترين دليل است كه امام از خدمت آنان بى‌نياز بود و از اين عمل قصد ديگرى داشت.

ب - رفتار امام با بندگانش رفتار معمول با بردگان نبود، بلكه رفتارى عالى بود با آنان غذا مى‌خورد، با آنان نشست و برخاست داشت. سخن آنان را مى‌شنيد و.... اين رفتار امام به طور طبيعى سبب مى‌شد كه محبت امام در دل آنان جا بگيرد.

ج - امام در آن مدت احكام و معارف دين را به آنان آموزش مى‌داد و به سلاح بينش و معرفت مسلح مى‌نمود.

د - وقتى آنان را آزاد مى‌كرد، مقدمات و وسايل لازم براى زندگى را در اختيار آنان مى‌گذاشت تا بتوانند به طور مستقل و آبرومندانه زندگى كنند.

امام بدين منوال جمع زيادى از بردگان را آزاد كرد و اين يك روش و برخورد استثنايى از امام سجاد بود كه در آن شرايط آثار فوق‌العاده خوبى برجاى گذاشت. امام از

[1] - تاريخ سياسى اسلام، جعفريان، ج 3، ص 58

[2] - قبلا روايتى مورد مطالبى ذكر كرديم