خطرى براى دستگاه خلافت به‌شمار مى‌آمد- جز در سايه تشكيلات حساب شده پنهانى به رهبرى امامان عليهم السلام، حاصل نمى‌آمد.

براى اثبات وجود چنين تشكيلات سياسى- فرهنگى در زندگى امامان عليهم السلام نبايد در انتظار اسناد و مدارك بود، زيرا خاصيّت كار مخفى ناشناخته بودن آن براى دشمنان و بيگانگان است؛ ليكن بدون شواهد و قراين هم نمى‌توان كلّيت آن را پذيرفت.

شواهد و قراين تأييد كننده وجود تشكيلات ياد شده در زندگى پيشوايان معصوم فراوان است كه مهمترين آنها عبارت است از: حمل وجوه شرعى از نقاط مختلف كشور اسلامى به مدينه، ارسال نامه‌هاى فراوان محتوى پرسشهاى دينى براى امام عليه السلام، اجتماع محدثان و راويان زيادى از نقاط مختلف در مدينه، تبليغات گسترده به نفع تشيع حتى در دورترين بلاد اسلامى، وجوه عناوين و تعبيرهايى از قبيل «باب»، «صاحب سرّ» و «وكيل» در زندگى سياسى ائمه و .... همه اين موارد گواهى روشن بر اين حقيقت است كه مركزيت واحد و دست مقتدرى به نام امام معصوم اين همه را مى‌چرخانده است.

3- تأييد و حمايت از جنبشهاى شيعى‌

در دوران امامت پيشواى ششم قيامهاى مختلفى صورت گرفت كه آن حضرت در هيچ يك از آنها شركت نداشت، ليكن نسبت به بعضى از آنها مثل قيام زيد موضع مثبت داشت و ضمن پشتيبانى مادى و معنوى از آن، مردم را به حمايت و شركت در نهضت وى ترغيب مى‌كرد. البته براى اثبات اين مطلب نبايد در انتظار دليلى صريح از سوى امام صادق بود، زيرا حمايت آشكار، مغاير با خط مشى اصولى آن حضرت در مسائل سياسى بود. با اين حال براى اثبات اين مطلب دلائل و شواهد زيادى مى‌توان ذكر كرد از جمله:

الف- شخصيت والاى زيد كه امام صادق عليه السلام را حجّت خدا و واجب الاطاعه مى‌دانست. چنين شخصيتى با اين اعتقاد بسيار بعيد است كه نسبت به قيام و نهضتش عليه امويان، با پيشواى خود مشورت نكرده باشد.

ب- روايات فراوانى كه از امام صادق عليه السلام و جز ايشان در عظمت زيد و تجليل از قيام او رسيده است. به‌عنوان نمونه: گروهى از شيعيان پيش از قيام زيد به محضر امام‌