بر حق خويش شجاعانه و با منطق دفاع مى‌كرد.

3- بيان علت كناره‌گيرى مردم‌

يكى از راههاى باز گرداندن مردم از مسير انحرافى تذكر اشتباهات و بيدار كردن وجدان خوابيده آنان است. حضرت زهرا عليها السلام از اين روش بهره گرفت و در خطبه معروف خود، مهاجر و انصار را مورد سرزنش قرار داد و خطاب به آنان فرمود:

بعد از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله خارهاى نفاق در ميان شما ظاهر شد، دين و معنويت از بين شما رفت، مشركان و كسانى كه تا به حال به‌گوشه‌اى خزيده بودند به سخن آمدند و شيطان سر از لاك خود بيرون آورد و شما را تحريك كرد و به‌سوى خودش دعوتتان نمود، پس شما را افرادى سبك و بى‌اراده يافت، فهميد خيلى زود تبليغات و تحريكات در شما اثر مى‌گذارد. پس آنگاه شما شترهاى ديگران را داغ نموديد [1] (و علامت ملكيت زديد) و براى نوشيدن آب از محل غير خودتان وارد شديد. [2]

حضرت با بيان اين مطلب به آنان فهماند كه شما به حريم خلافت و امامت تجاوز كرديد و از حدود خود فراتر رفتيد و با زور و قلدرى به‌

[1] - براى آنكه شترها و گوسفندان اشتباه نشوند، گوشه‌اى از بدن آنها را علامت مى‌گذاشتنديا روى بدنشان را داغ مى‌كردند همچنين در حجاز براى آبشخور شتران هر گروه و دسته مكان‌هاى مخصوصى داشتند. گاهى كسانى كه قدرت داشتند شترهاى ديگران را با علامت خود داغ مى‌كردند و مشرب و محل ديگران را نيز تصرف مى‌كردند. در اينجا حضرت غصب خلافت را توسط آنان به اين مثال تشبيه كرده است

[2] - احتجاج طبرسى، ج 1، ص 256