را تلف كند، ضمانتى ندارد.

2- اگر شراب يا وسيله‌اى از لهو و مانند آن را، كه ذمّى در مذهبش مالك آن مى‌شود، تلف كند، تلف كننده- هرچند مسلمان باشد- ضامن آن است، اما در ضمان، شرط است كه ذمّى قايم به شرايط ذمّه باشد.

3- اگر گلّه شبانه، خود به خود، به زراعتى هجوم ببرد، صاحب آن ضامن است و اگر در روز باشد، ضامن نيست. اما اگر صاحب گلّه آن را به سوى زراعت روانه سازد اگر چه در روز باشد، ضامن مى‌باشد [1].

موجبات ديه (قانون ضمان)

يكى از بحث‌هاى مهم قوانين جزايى اسلام «قانون ضمان» است كه در فقه، دايره گسترده‌اى دارد و بخش مهمى از معاملات، قراردادها، تعهّدات بانكى و ده‌ها فرع ديگر را در بر مى‌گيرد.

منظور از «ضمان» در حقوق جزايى اسلام، مسؤوليت و تعهّدى است كه شخص در مقابل ديگرى پيدا مى‌كند و در كتاب‌هاى حقوقى، از آن به «مسؤوليت جنايى» نيز تعبيرمى‌شود [2].

از نظر اسلام، ارتكاب جرم سبب مسؤوليت و ضمانت مى‌گردد و شخص مجرم از لحاظ مباشرت يا سبب بودن در جرم، «مجرم مباشر جرم» و «مجرم سبب جرم» خواهد بود.

گاهى نيز مباشر و سبب در وقوع جرم توأم شده و به اصطلاح، موجب تزاحم و برخورد موجبات ضمان با يكديگر مى‌شود.

بنابراين، بحث را در سه مبحث «مباشرت»، «سبب شدن» و «تزاحم موجبات» پى‌

[1] - تحرير الوسيله، ج 2، ص 604-605

[2] - مقارنه و تطبيق در حقوق جزاى عمومى اسلامى، عليرضا فيض، ج 1، ص 235-250.