خلاصۀ درس

علم فقه از علوم اسلامى است كه با اسلام تولد يافته و تاكنون حيات مستمر و متسلسل داشته و در سير تكاملى خود، مراحل گوناگونى پيموده كه عبارت است از:

1 - تشريع و صدور احكام در دوران 23 سالۀ رسالت پيامبر خاتم 6؛

2 - تبيين و تدوين فقه پس از رحلت پيامبر 6 تا آغاز غيبت كبرى امام زمان (عجل‌الله‌فرجه) (329 ه‌. ق)؛

3 - تبويب و دسته بندى روايات مربوط به فقه از آغاز غيبت كبرا تا زمان شيخ طوسى (385-460 ه‌. ق)؛

4 - توسعۀ مسائل فقهى از طريق تفريع از زمان شيخ طوسى تا زمان علاّمه حلّى (648-726 ه‌. ق)؛

5 - دورۀ استدلال از زمان مرحوم ابن ادريس تا زمان محقّق حلّى؛

6 - گسترش استدلال و تنقيح مباحث فقهى از زمان علاّمه حلّى تا عصر علاّمه وحيد بهبهانى (1117-1208 ه‌. ق)؛

7 - تكامل فقه از طريق بررسى دلايل مسائل و مبارزه با اخبارى گرى از عصر علاّمه وحيد بهبهانى تا زمان شيخ مرتضى انصارى (1214-1281 ه‌. ق)؛

8 - دقت بيش‌تر در مبانى فقه از دورۀ شيخ انصارى تا زمان آخوند خراسانى (1255-1329 ه‌. ق)؛

9 - تلخيص و استخراج مطالب مهم فقه از زمان آخوند خراسانى تازمان امام‌خمينى (ره) (1320 - 1409 ه‌. ق)؛

10 - كاربرد همه جانبۀ فقه و عملى شدن آن در جامعه از طريق تشكيل حكومت اسلامى از زمان امام خمينى تاكنون