نوع نگاه حضرت امام قدس سره به فقه به مثابه برنامه اداره زندگى بشر از گهواره تا گور در چگونگى استنباط احكام شرعى داراى اهميّت فراوانى است. اين نگرش با لحاظ تأثير عناصر زمان و مكان، تشخيص مصالح نظام اسلامى و ... به مباحث گسترده فقه تعميم مى‌يابد؛ به‌گونه‌اى كه ايشان اجتهاد و استنباط را با توجه به تحوّل اوضاع اقتصادى و اجتماعى جهان، امرى پويا دانسته، معتقد بود مجتهد كسى است كه بتواند احكام شرع را بر موضوعات- با لحاظ شرايط روز- منطبق كند. اين افكار ناب را با تأمّل و تدبّر در مباحث فقهى، فتاوا و بيانيه‌هاى حضرت امام قدس سره، به خوبى مى‌توان دريافت. امام قدس سره در پيام مخصوص خود به مراجع بزرگوار اسلام و روحانيون سراسر كشور مى‌فرمايد:

اين‌جانب معتقد به فقه سنتى و اجتهاد جواهرى هستم و تخلّف از آن‌را جايز نمى‌دانم اجتهاد به همان سبك صحيح است؛ ولى اين بدان معنا نيست كه فقه اسلامى پويا نيست. زمان و مكان دو عنصر تعيين كننده در اجتهادند. مسأله‌اى كه در قديم داراى حكمى بوده است، به ظاهر همان مسأله در روابط حاكم بر سياست و اجتماع و اقتصاد يك نظام ممكن است حكم جديدى پيدا كند، بدان معنا كه با شناخت دقيق روابط اقتصادى و اجتماعى و سياسى همان موضوع اول كه از نظر ظاهر با قديم فرقى نكرده است واقعاً موضوع جديدى شده است كه قهراً حكم جديدى مى‌طلبد.