مقدمه‌

براى آگاهى از جايگاه والاى فقه در بيان مسائل اسلامى، بايد توجه نمود كه انسان با سه حقيقت خارج از وجود خودش رابطه دارد؛ رابطه با خداوند، با طبيعت و با انسان‌هاى ديگر. فراگيرى معارف و احكام اسلام نسبت به انواع روابط ياد شده ضرورى و غير قابل انكار است؛ چرا كه اسلام به عنوان دين خاتم و كامل، تنها به بيان وظايف فردى و تنظيم رابطه ميان انسان و خداوند نپرداخته، بلكه بخش مهمى از قوانين و مقررات اسلام به تنظيم روابط اجتماعى و سياسى و حل مشكلات جامعه اختصاص دارد كه علم فقه، متكفل عرضه آن‌ها به جامعه بشرى است.

به عبارت ديگر، عناصر تشكيل‌دهنده دين عبارتند از: اعتقادات، اخلاقيات و احكامى كه براى دينى كردن زندگى انسان يعنى حركت و سلوك در مسيرى كه دين معين كرده وضع شده‌اند و اين بخش اخير يعنى احكام، «فقه» ناميده مى‌شود و آنچه در جهان امروز تحت عنوان قوانين اقتصادى و تجارى، قوانين بهره‌ورى از طبيعت و زمين و حدود مالكيت انسان، حقوق مدنى، خانوادگى، جزايى، سياسى و ... مطرح است، در ابواب گوناگون فقه اسلامى با نام‌هاى ديگرى ديده مى‌شود، با اين ويژگى كه مجموعه نظام حقوقى اسلام و احكام و قوانين فقهى آن، ارتباط وثيق و محكمى با اخلاق و معنويت دارد و بر اساس كرامت انسان و تقرب او به خداوند پايه‌ريزى شده است و با توجه به‌