خلاصه‌

زمين موات يا باير زمينى است كه براى بهره‌بردارى از آن نياز به انجام كارهايى است و آن بر دو نوع اصلى و عارضى است؛ زمين موات را مى‌توان به وسيله احيا، مالك شد به شرطى كه احيا كننده، بدين وسيله قصد مالكيت زمين را داشته باشد و زمين نيز قبلًا توسط كسى تحجير نشده باشد.

شركت آن است كه چيزى از آن دو يا چند نفر باشد و بر دو قسم است: 1- شركت غير عقدى كه اشتراك چند نفر در مال يا حقى است كه به ارث، قرارداد، حيازت و يا آميختن دو مال هم جنس با يكديگر حاصل شده است. 2- شركت عقدى و آن در موردى است كه دو نفر با مالى مشترك تجارت كنند و هر يك به نسبت مالش از سود و زيان بهره‌مند شوند. اين شركت تنها در اموال صحيح است و اما شركت ابدان يا اعمال، شركت وجوه و مفاوضه صحيح نمى‌باشد.

حق شفعه اولويت شريك در خريدن سهم شريكش است كه با فروختن آن را به ديگرى منتقل كرده است. شرايط شفعه عبارت از اين است كه ملك غير منقول بوده و مانند زمين قابل تقسيم باشد، ملك فقط ميان دو نفر مشترك و شفيع مسلمان باشد.

كفاره نوعى جريمه براى افراد متخلف است كه اداى آن مصالحى براى آنان يا جامعه در بر دارد.

انواع كفارات عبارتند از: كفاره‌هاى مرتبه، مخيره، مخيره و مرتبه و كفاره جمع.

مزارعه شركت مشاع كشاورز و صاحب زمين در محصول است كه نوعى شركت كار و سرمايه براى امر كشاورزى است و در آن هر نوع زيانى بر عهده مالك است. مشروعيت مزارعه به صاحبان زمين امكان مى‌دهد كه اگر توانايى كار ندارند، زمينشان را در اختيار كشاورز قرار داده و هر دو از زمين بهره‌مند شوند و اين به توسعه كشاورزى كمك مى‌كند.

مساقات قراردادى ميان باغبان و مالك است به شكلى كه درآمد باغ به صورت مشاع ميانشان تقسيم شود. مساقات در صورتى صحيح است كه كار باغبان در پيدايش ميوه درختان يا ازدياد كيفى و كمى آن مؤثر باشد.