درباره على عليه السلام مى‌كند، مطرح شد. عمر گفت: اى عبدالله، كفاره بر تو باشد اگر از من پنهان كنى [بگو] آيا در دل او [على‌] ميلى به خلافت باقى ماند؟ گفتم: بلى. گفت: آيا مى‌پندارد كه او تعيين شده از سوى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم است؟ گفتم آرى؛ بالاتر اين، كه من از پدرم درباره ادعاى على عليه السلام پرسيدم و او تأييدش كرد. عمر گفت: رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم گفته‌هايى داشت كه هيچ دليلى را ثابت نمى‌كند و هيچ عذرى را پذيرفتنى نمى‌سازد. او گاهى در كارهايش توقف مى‌كرد و منتظر مى‌ماند ... در وقت بيمارى قصد داشت كه صريحاً به نام او [على‌] اشاره كند ولى من از روى دلسوزى و حفظ اسلام از آن جلوگيرى كردم. نه، به خداى اين قرآن سوگند كه قريش بر آن توافق نمى‌كند؛ و اگر او زمام امور را به‌دست گيرد، همه عرب شورش خواهد كرد. رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم نيز دانست كه من از قصدش آگاهم و از [نوشتن‌] خوددارى كرد؛ و خداوند از انجام كارى جز آنچه مقدر كرده است ابا دارد. [1]

براى بسيارى از مورخان و انديشمندان اسلامى كه از بند قداست خيالى و ساخته تبليغات سوء اموى براى برخى صحابه رهيده‌اند، دشوار است كه اين حقيقت را بپذيرند كه اسلام رهبران اين حزب به طمع آينده اسلام و اميد رسيدن به منصب‌هاى حكومتى در دوران پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و پس از ايشان بوده و نه از سر اعتقاد كامل به حقايق دين. آنان بر اين باورند كه رهبرى اين حزب با ايمان كامل به اسلام درآمد ولى نتوانست كه از روحيه حب شهرت، جاه‌طلبى و مقام‌پرستى، كه در كردار و رفتارش فراوان ديده مى‌شود خود را برهاند. اين روحيه ناشى از بيمارى دل است كه گرچه بر بسيارى از مؤمنان عارض مى‌شود ولى آنان را از دايره ايمان بيرون نمى‌برد. اين انديشمند براى تأييد نظريه‌اش عنوان مى‌كند كه در بسيارى از خطاب‌هاى قرآنى منافقان و افراد بيماردل در يك رديف آمده‌اند. [2] ولى تمايز ميان اين دو گروه در مقام تعريف كاملًا روشن است، به اين معنا كه‌

[1] - شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، ج 12، ص 97.

[2] - مانند اين فرموده خداى متعال: «وَ اذْ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَالَّذينَ فى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ الَّا غُرُوراً» (وهنگامى كه منافقان و كسانى كه در دل‌هاى‌شان بيمارى است مى‌گفتند: «خدا و فرستاده‌اش جز فريب به ما وعده‌اى ندادند» (احزاب (32)، آيه 12).

و اين آيه شريفه كه مى‌فرمايد: «إِذْ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذينَ فى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هؤِلاءِ دينُهُمْ» آن گاه كه منافقان و كسانى كه در دل‌هايشان بيمارى بود مى‌گفتند: «اينان [مؤمنان‌] را دينشان فريفته است» (انفال (8)، آيه 49).