نام کتاب : نهج البلاغه نویسنده : نهج البلاغه جلد : 1 صفحه : 207

نهج‌البلاغه: خطبه 207

{{تورفتگی:a:'''{{سرمه‌ای:وَ مِنْ خُطْبَة لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ خَطَبَها بِصِفّينَ}}'''}}

{{تورفتگی:a:'''{{سرمه‌ای:از خطبه هاى آن حضرت است که در صفّین بیان فرمود}}'''}}

<hr class="aye-hr">
{{نهج:اَمّا بَعْدُ، فَقَد جَعَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ لى عَلَيْكُمْ حَقّاً بِوِلايَةِ اَمْرِكُمْ،}}

اما بعد، خداوند به خاطر حکمرانى من بر شما براى من بر عهده شما حقّى قرار داده،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ لَكُمْ عَلَىَّ مِنَ الْحَقِّ مِثْلُ الَّذى لى عَلَيْكُمْ. وَ الْحَقُّ اَوْسَعُ الاَْشْياءِ فِى التَّواصُفِ، }}

و شما را نیز بر من حقّى است مانند حقّى که مرا بر شماست. حقّ در عرصه وصف وسیع ترین اشیاء،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ اَضْيَقُها فِى التَّناصُفِ. لايَجْرى لاَِحَد اِلاّ جَرى عَلَيْهِ،}}

و در مرحله انصاف تنگترین چیزهاست. کسى را بر دیگرى حقّى نیست، جز اینکه آن دیگرى را نیز بر او حقّى است.

<hr class="aye-hr">
{{نهج: وَ لايَجْرى عَلَيْهِ اِلاّ جَرى لَهُ،
}}

و حقى از دیگرى بر عهده کسى نیست، جز اینکه براى او نیز بر گردن وى حقّى است.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ لَوْ كانَ لاَِحَد اَنْ يَجْرِىَ لَهُ وَ لا يَجْرِىَ عَلَيْهِ لَكانَ ذلِكَ خالِصاً لِلّهِ سُبْحانَهُ دُونَ خَلْقِهِ،}}

و اگر کسى را بر دیگرى حقّى ثابت است و آن کس را بر وى حقّى نباشد، این حق فقط براى خداى سبحان است، نه غیر او،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: لِقُدْرَتِهِ عَلى عِبادِهِ، وَ لِعَدْلِهِ فى كُلِّ ماجَرَتْ عَلَيْهِ صُرُوفُ قَضائِهِ. وَلكِنَّهُ جَعَلَ حَقَّهُ عَلَى الْعِبادِ اَنْ يُطيعُوهُ،}}

به خاطر احاطه قدرتش بر بندگان، و عدالتش در تمام آنچه که فرمانش در آنها جارى است. ولى حقّش را بر بندگان چنین مقرّر فرمود که او را بندگى کنند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ جَعَلَ جَزاءَهُمْ عَلَيْهِ مُضاعَفَةَ الثَّوابِ تَفَضُّلاً مِنْهُ، وَ تَوَسُّعاً بِما هُوَ مِنَ الْمَزيدِ اَهْلُهُ.
}}

و مزد عبادت را برعهده خود براى بندگان چند برابر قرار داد به علّت فضل و کرمى که دارد، و افـزون دهى که شایسته و اهـل آن اسـت.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:ثُمَّ جَعَلَ سُبْحانَهُ مِنْ حُقُوقِهِ حُقُوقاً افْتَرَضَها لِبَعْضِ النّاسِ عَلى بَعْض،
}}

آن گاه خداوند از حقوق خود حقوقى را بر بعض مردم نسبت به بعض دیگر واجب گرداند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: فَجَعَلَها تَتَكافَأُ فى وُجُوهِها، وَ يُوجِبُ بَعْضُها بَعْضاً،}}

و آن حقوق را در جهات و حالات با هم برابر قرار داد و بعضى را در برابر بعضى دیگر واجب نمود،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ لا يُسْتَوْجَبُ بَعْضُها اِلاّ بِبَعْض. }}

و بعضى واجب نگردد مگر به انجام حقّى که در برابر آن است.ى

<hr class="aye-hr">
{{نهج: وَ اَعْظَمُ مَا افْتَرَضَ سُبْحانَهُ مِنْ تِلْكَ الْحُقُوقِ حَقُّ الْوالى عَلَى الرَّعِيَّةِ، وَ حَقُّ الرَّعِيَّةِ عَلَى الْوالى،}}

و بزرگترین چیز که از این حقوق واجب فرمود، حقّ حاکم بر رعیت، و حقّ رعیت بر حاکم است،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:فَريضَةٌ فَرَضَهَا اللّهُ سُبْحانَهُ لِكُلٍّ عَلى كُلٍّ، فَجَعَلَها نِظاماً لاُِلْفَتِهِمْ،}}

این فریضه اى است که خداوند براى هریک نسبت به دیگرى واجب نموده، و این حقوق را موجب برقرارى الفت،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ عِزّاً لِدينِهِمْ. فَلَيْسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِيَّةُ اِلاّ بِصَلاح ِ الْوُلاةِ، وَ لاتَصْلُحُ الْوُلاةُ اِلاّ بِاسْتِقامَةِ الرَّعِيَّةِ. فَاِذا اَدَّتِ الرَّعِيَّةُ اِلَى الْوالى حَقَّهُ،}}

و ارجمندى دینشان قرار داد. رعیت اصلاح نشود مگر به صلاح حاکمان، و حاکمان اصلاح نگردند مگر به استقامت رعیت. پس زمانى که رعیت حقّ والى را ادا کرد،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ اَدَّى الْوالى اِلَيْها حَقَّها، عَزَّ الْحَقُّ بَيْنَهُمْ، وَ قامَتْ مَناهِجُ الدّينِ،
}}

و والى هم حقّ رعیت را رعایت نمود، حق میان ایشان ارجمند گردد، و راههاى دین برپا شود،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ اعْتَدَلَتْ مَعالِمُ الْعَدْلِ، وَ جَرَتْ عَلى اَذْلالِهَا السُّنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِكَ}}

و نشانه هاى عدالت اعتدال گیرد، و سنّت ها در مجراى خود روان شود، و زمان آراسته

<hr class="aye-hr">
{{نهج:الزَّمانُ، وَ طُمِعَ فى بَقاءِ الدَّوْلَةِ، وَ يَئِسَتْ مَطامِعُ الاَْعْداءِ.}}

و شایسته گردد، و به دوام دولت امید رود، و مطامع دشمنان به یأس مبدّل گردد.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ اِذا غَلَبَتِ الرَّعِيَّةُ والِيَها، اَوْ اَجْحَفَ الْوالى بِرَعِيَّتِهِ، اخْتَلَفَتْ هُنالِكَ الْكَلِمَةُ،}}

ولى اگر رعیت بر والى غالب شود، یا والى بر رعیت ستم کند، اختلاف کلمه پیدا شود،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: وَ ظَهَرَتْ مَعالِمُ الْجَوْرِ، وَ كَثُرَ الاِْدْغالُ فِى الدّينِ،}}

و نشانه هاى ستم آشکار گردد، و افساد و اختلال در دین زیاد شود،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ تُرِكَتْ مَحاجُّ السُّنَنِ، فَعُمِلَ بِالْهَوى، وَ عُطِّلَتِ الاَْحْكامُ،}}

و راههاى روشن سنّت ها رها گردد، و از روى هواى نفس عمل شود، و اجراى احکام رو به تعطیلى رود،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ كَثُرَتْ عِلَلُ النُّفُوسِ، فَلايُسْتَوْحَشُ لِعَظيمِ حَقٍّ عُطِّلَ،}}

و بیمارى روانها زیاد شود، در آن وقت مردم از تعطیل حقّ عظیم نترسند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ لا لِعَظيمِ باطِل فُعِلَ. فَهُنالِكَ تَذِلُّ الاَْبْرارُ، وَ تَعِزُّ الاَْشْرارُ،}}

و بر انجام گرفتن باطل بزرگ وحشت نکنند. به آن هنگام است که نیکوکاران خوار، و بدکاران عزیز شوند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ تَعْظُمُ تَبِعاتُ اللّهِ عِنْدَ الْعِبادِ. فَعَلَيْكُمْ بِالتَّناصُحِ فى ذلِكَ وَ حُسْنِ التَّعاوُنِ عَلَيْهِ،}}

و کیفر خداوند نزد بندگان بزرگ گردد. پس بر شما باد به خیرخواهى در حقّ یکدیگر و کمک نیکوى یکدیگر بر این کار،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: فَلَيْسَ اَحَدٌ ـ وَ اِنِ اشْتَدَّ عَلى رِضَا اللّهِ حِرْصُهُ،}}

زیرا کسى را ـ هر چند براى به دست آوردن رضاى حق حرصش شدید،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ طالَ فِى الْعَمَلِ اجْتِهادُهُ ـ بِبالِغ حَقيقَةَ مَا اللّهُ اَهْلُهُ مِنَ الطّاعَةِ لَهُ،}}

و کوشش او در بندگى طولانى گردد ـ قدرت آن نیست که حق طاعت خدا را چنانکه هست ادا کند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَلكِنْ مِنْ واجِبِ حُقُوقِ اللّهِ عَلَى الْعِبادِ النَّصيحَةُ بِمَبْلَغ ِ جُهْدِهِمْ،}}

لکن از جمله حقوق واجب خدا بر بندگان این است که به اندازه طاقت خود به خیرخواهى یکدیگر برخیزند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَالتَّعاوُنُ عَلى اِقامَةِ الْحَقِّ بَيْنَهُمْ. وَ لَيْسَ امْرُؤٌ ـ وَ اِنْ عَظُمَتْ فِى الْحَقِّ مَنْزِلَتُهُ،}}

و در کمک به هم براى اقامه حق در بین خود اقدام کنند. و هیچ کس ـ گرچه منزلتش در حق عظیم باشد،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: وَ تَقَدَّمَتْ فِى الدّينِ فَضيلَتُهُ ـ بِفَوْقِ اَنْ يُعانَ عَلى}}

و فضیلتش در دین بر دیگران پیشى داشته باشد، ـ چنان نیست که در اداى حقّى که

<hr class="aye-hr">
{{نهج:ما حَمَّلَهُ اللّهُ مِنْ حَقِّهِ، وَ لاَامْرُؤٌ ـ وَ اِنْ صَغَّرَتْهُ النُّفُوسُ،}}

خدا بر او واجب کرده محتاج به کمک نباشد، و هیچ کس ـ گرچه او را کوچک شمارند،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَاقْتَحَمَتْهُ الْعُيُونُ ـ بِدُونِ اَنْ يُعينَ عَلى ذلِكَ، اَوْ يُعانَ عَلَيْهِ.}}

و دردیده حقیر بینند ـ کمتر از آن نیست که در اداى حق به دیگران کمک کند و یا ازسوى دیگران کمک شود.

{{تورفتگی:a:'''{{سرمه‌ای:- فَاَجابَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ رَجُلٌ مِنْ اَصْحابِهِ بِكَلام طَويل يُكْثِرُ فيهِ الثَّناءَ عَلَيْهِ، وَ يَذْكُرُ سَمْعَهُ وَ طاعَتَهُ لَهُ، فَقالَ عَلَيْهِ السَّلامُ:-}}'''}}

{{تورفتگی:a:'''{{سرمه‌ای:در آنوقت مردى از یاران آن حضرت به جواب برخاست و سخن را طولانى نمود، و در ضمن آن امام را بسیار ستود، و شنوایى و طاعت خود را نسبت به آن حضرت اظهار کرد، حضرت فرمود:}}'''}}

<hr class="aye-hr">
{{نهج:اِنَّ مِنْ حَقِّ مَنْ عَظُمَ جَلالُ اللّهِ فى نَفْسِهِ، وَ جَلَّ مَوْضِعُهُ مِنْ قَلْبِهِ،}}

آن کس که جلال خدا در جانش بزرگ، و موضع حق در دلش باعظمت است،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: اَنْ يَصْغُرَ عِنْدَهُ لِعِظَمِ ذلِكَ كُلُّ ما سِواهُ. }}

مى سزد که به خاطر این بزرگى، ماسواى خدا در نظرش کوچک باشد.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ اِنَّ اَحَقَّ مَنْ كانَ كَذلِكَ لَمَنْ عَظُمَتْ نِعْمَةُ اللّهِ عَلَيْهِ، وَ لَطُفَ اِحْسانُهُ اِلَيْهِ،}}

و سزاوارترین کس به این معنا کسى است که نعمت و لطف و احسان خدا بر او بسیار است،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: فَاِنَّهُ لَمْ تَعْظُمْ نِعْمَةُ اللّهِ عَلى اَحَد اِلاَّ ازْدادَ حَقُّ اللّهِ عَلَيْهِ عِظَماً. }}

زیرا خداوند نعمت بسیار به کسى عنایت نکرده مگر اینکه عظمت حقّ خدا بر او افزون گشته.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ اِنَّ مِنْ اَسْخَفِ حالاتِ الْوُلاةِ عِنْدَ صالِح ِ النّاسِ اَنْ يُظَنَّ بِهِمْ حُبُّ الْفَخْرِ،}}

و از پست ترین حالات حاکمان نزد مرد شایسته این است که به آنان گمان عشق به خودستایى برده شود،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ يُوضَعَ اَمْرُهُمْ عَلَى الْكِبْرِ، وَ قَدْ كَرِهْتُ اَنْ يَكُونَ جالَ فى ظَنِّكُمْ}}

و کارشان قیافه برترى جویى به خود گرفته باشد، و من میل ندارم که در خاطر شما بگذرد

<hr class="aye-hr">
{{نهج:اَنّى اُحِبُّ الاِْطْراءَ، وَاسْتِماعَ الثَّناءِ، وَ لَسْتُ بِحَمْدِاللّهِ كَذلِكَ،}}

که من به خودستایى علاقه مندم و عاشق شنیدن مدح و ثنایم، به حمد خدا این گونه نیستم،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ لَوْ كُنْتُ اُحِبُّ اَنْ يُقالَ ذلِكَ لَتَرَكْتُهُ انْحِطاطاً لِلّهِ سُبْحانَهُ عَنْ}}

و اگر دوستدار این مسأله بودم باز هم به خاطر خاکسارى در برابر عظمت

<hr class="aye-hr">
{{نهج:تَناوُلِ ما هُوَ اَحَقُّ بِهِ مِنَ الْعَظَمَةِ وَالْكِبْرِياءِ. }}

و کبریایى حق که از همه کس به آن سزاوارتر است آن را رها مى کردم.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ رُبَّمَا اسْتَحْلَى النّاسُ الثَّناءَ بَعْدَ الْبَلاءِ، فَلاتُثْنُوا عَلَىَّ بِجَميلِ ثَناء لاِِخْراجى نَفْسى اِلَى}}
<hr class="aye-hr">
{{نهج:چه بسا مردمى که ستایش خود را به وسیله جامعه پس از رنج و زحمت شیرین شمارند، ولى مرا به خاطر آنکه نفس خود را براى}}
<hr class="aye-hr">
{{نهج:اللّهِ وَ اِلَيْكُمْ مِنَ الْبَقِيَّةِ فى حُقُوق لَمْ اَفْرُغْ مِنْ اَدائِها، وَ فَرائِضَ لابُدَّ مِنْ اِمْضائِها. }}

خدا و خدمت به شما به کار گرفته ام و هنوز از اداى کامل آن حقوق فارغ نشده ام و واجباتى که چاره اى جز انجام آنها ندارم ثنا نگویید.

<hr class="aye-hr">
{{نهج:فَلاتُكَلِّمُونى بِما تُكَلَّمُ بِهِ الْجَبابِرَةُ، وَ لاتَتَحَفَّظُوا}}

پس با من چنانکه با سرکشان سخن مى گویند سخن مگویید، و آنچه را

<hr class="aye-hr">
{{نهج:مِنّى بِما يُتَحَفَّظُ بِهِ عِنْدَ اَهْلِ الْبادِرَةِ، وَ لاتُخالِطُونى بِالْمُصانَعَةِ،}}

در برابر مردم خشمگین پنهان مى کنند از من پنهان مدارید، و با مدارا و چاپلوسى با من معاشرت ننمایید،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:وَ لا تَظُنُّوا بِىَ اسْتِثْقالاً فى حَقٍّ قيلَ لى، وَ لاَ الْتِماسَ اِعْظام لِنَفْسى،}}

و گمان نکنید که شنیدن سخن حق بر من سنگین است، و مپندارید که تعظیم نابجاى خود را از شما درخواست دارم،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: فَاِنَّهُ مَنِ اسْتَثْقَلَ الْحَقَّ اَنْ يُقالَ لَهُ، اَوِ الْعَدْلَ اَنْ يُعْرَضَ عَلَيْهِ، }}

زیرا آن که اگر سخن حق به او گفته شود، یا عدالت به او پیشنهاد گردد بر او سنگین آید،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:كانَ الْعَمَلُ بِهِما اَثْقَلَ عَلَيْهِ. فَلاتَكُفُّوا عَنْ مَقالَة بِحَقٍّ، اَوْ مَشُورَة بِعَدْل،}}

عمل به حق و عدل بر او دشوارتر است. بنابراین از حق‌گویى یا مشورت به عدل، خوددارى نکنید،

<hr class="aye-hr">
{{نهج: فَاِنّى لَسْتُ فى نَفْسى بِفَوْقِ اَنْ اُخْطِئَ، وَ لا آمَنُ ذلِكَ مِنْ فِعْلى}}

که من در نظر خود نه بالاتر از آنم که خطا کنم، و نه در کارم از اشتباه ایمنم

<hr class="aye-hr">
{{نهج: اِلاّ اَنْ يَكْفِىَ اللّهُ مِنْ نَفْسى ما هُوَ اَمْلَكُ بِهِ مِنّى،}}

مگر اینکه خداوند مرا از نفسم کفایت کند نفسى که خداوند از من به آن مالک تر است،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:فَاِنَّما اَنَا وَ اَنْتُمْ عَبيدٌ مَمْلُوكُونَ لِرَبٍّ لا رَبَّ غَيْرُهُ، }}

زیرا من و شما بندگانى در اختیار پروردگارى هستیم که جز او پروردگارى نیست،

<hr class="aye-hr">
{{نهج:يَمْلِكُ مِنّا ما لا نَمْلِكُ مِنْ اَنْفُسِنا، وَ اَخْرَجَنا مِمّا كُنّا فيهِ اِلى ما صَلَحْنا عَلَيْهِ،}}

مالک و صاحب آن چیزى از ماست که ما مالک آن نیستیم، و ما را از آنچه در آن بودیم بیرون آورد و به آنچه صلاح ما بود درآورد

<hr class="aye-hr">
{{نهج:فَاَبْدَلَنا بَعْدَ الضَّلالَةِ بِالْهُدى، وَ اَعْطانَا الْبَصيرَةَ بَعْدَ الْعَمى.}}

هـدایت را عوض گمـراهى، و بینایى را بعـد از کوردلى به ما عنـایت فرمـود.

نام کتاب : نهج البلاغه نویسنده : نهج البلاغه جلد : 1 صفحه : 207

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست