زنگی ثانی توافق کرد از حلب به نفع او کناره گیرد، به شرطی که برادر از سنجار به نفع او کناره گیرد؛ زیرا او بهتر می توانست جلوی چشمداشت صلاح الدین را به حلب بگیرد. صلاح الدین آماده می شد تا پس از درگذشت نورالدین محمود بر دمشق چیره شود که معاوضه انجام گرفت و دو برادر توافق کردند حلب و توابع آن را عمادالدین باشد و سنجار و توابع آن از عزالدین باشد و هر یک به دیگری کمک کند. در سال 578ق صلاح الدین دمشق را گرفت و سپس در سال 579ق بر حلب چیره شد و از عمادالدین تحویل گرفت و عمادالدین، سنجار را پس گرفت و به آن بازگشت و بنا شد هر وقت صلاح الدین بخواهد در خدمت او باشد. زنگی در سنجار بود تا درگذشت و پسرش، قطب الدین محمد، جانشین او شد. 7

فخرالدین ماردینی

محمدبن عبدالسلام بن عبدالرحمن بن عبدالسائر، فخرالدین انصاری ماردینی. در ماردین به دنیا آمد و پرورش یافت. به دمشق رفت و پزشکی آموخت و در پزشکی یگانه زمان و علاّمه وقت بود و در علوم عربی کامل بود و زبان عربی را خوب می دانست. به حلب سفر کرد و از عنایات ملک ظاهر غازی بن صلاح الدین ایوبی بهره مند شد و دو سال در خدمت او بود؛ سپس به ماردین بازگشت و کتاب های خود را در آنجا وقف کرد. از تألیفات او شرح قصیده ابن سیناست که در آغاز آن می گوید:

«از بلندای وجود، کبوتر روح با نیرو و تسخیرناپذیری تمام پایین آمد و در تو آرام گرفت. از دیدگان هر عارفی پنهان است همو که چهره گشاده و روبندی ندارد».

این همان قصیده ای است که ابن سینا در آن به موضوع نفس پرداخته است.

فخرالدین درآمد و در 82 سالگی درگذشت. 8

قایماز زینی

قایمازبن عبداللّه زینی مجاهدالدین. مملوک زین الدین ابوسعید علی بن بلتکین (یا بکتکین) پدر ملک مظفرالدین حاکم اربل بود و بدو منسوب شد. اهل سیستان بود و در کودکی در آنجا به اسارت درآمد. زین الدین او را خرید و چون آثار ذکاوت و تیزهوشی از چهره او نمایان بود، او را آزاد کرد و اتابک فرزندان خود قرار داد و امور اربل را بدو واگذارد. قایماز رفتار نیکو پیش گرفت و با مردم به عدالت رفتار کرد. سپس در سال 571ق به موصل انتقال یافت و سیف الدین غازی بن مودود، حاکم موصل امور دیگر بلاد را بدو واگذارد و در همه کارها به او اعتماد کرد و در حقیقت او پادشاه بود. در موصل آثاری
برپا و آنها را وقف خیرات کرد. شاعر، سبط بن تعاویذی، با قصیده ای او را ستایش کرده است. در آن قصیده می گوید:

«بیمار تمنّای تو چه زمان سلامت می یابد و مست عشق تو چگونه هوشیار می شود. میان دل و آرامش جنگ است و میان پلک و اشک ها صلح است».

چون سیف الدین غازی حاکم موصل درگذشت، برادرش عزالدین مسعود جانشین او شد. مفسدان از او بدگویی کردند و خشم سیف الدین را علیه او برانگیختند. سیف الدین در سال 589ق او را دستگیر و زندانی ساخت و سپس او را آزاد و دوباره به منصب قبلی باز گرداند. وقتی عزالدین مسعود درگذشت، پسرش، ارسلان شاه، جانشین او شد و قایماز را دستگیر و زندانی کرد و مورد آزار قرار داد تا اینکه در زندانی درگذشت. 9

پی نوشت ها:

[1] چهارشنبه اول محرم 594ق / 12 نوامبر 1197م؛ پنج شنبه 21 صفر 594ق / اول ژانویه 1198م.

[2] طبقات الأطبا، ص576؛ الاعلام، ج9، ص58.

[3] وفیات الاعیان، ج6، ص244؛ معجم الادباء، ج7، ص280؛ شذرات الذهب، ج4، ص318؛ الاعلام، ج9، ص182.

[4] مقدمه عبدالهادی تازی بر کتاب «المنّ بالامامة»؛ تاریخ الفکرالاندلسی، ص242؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 5، ص 521؛ دایرة المعارف الاسلامیه، ذیل «ابن صاحب الصلاة».

[5] شذرات الذهب، ج4، ص127؛ دایره المعارف الاسلامیه، ج1، ص604؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص518؛ الاعلام، ج3، ص244.

[6] موسوعة لاروس، ذیل «آموری دوم».

[7] وفیات الاعیان، ج2، ص330؛ النجوم الزاهره، ج6، ص144؛ العبر، ج4، ص383؛ شذرات الذهب، ج4، ص416؛ اعلام النبلاء، ج3، ص791 به بعد؛ الاعلام، ج3، ص84؛ تاریخ ابن اثیر، ج11، ص496؛ ج12، ص132.

[8] طبقات الاطباء، ص402؛ الوافی بالوفیات، ج3، ص255؛ ابن العبری، ص417؛ اخبارالحکماء ص189؛ الاعلام، ج7، ص77.

[9] النجوم الزاهره، ج6، ص144؛ وفیات الاعیان، ج4، ص82؛ البدایة و النهایه، ج13، ص21.

595 ق / 1198 ـ 1199م1

رویدادها

دولت ایوبیان در مصر: درگذشت ملک عزیز عثمان بن صلاح الدین ایوبی و جانشینی پسرش ملک منصور محمد. وی ده سال داشت و عمویش ملک افضل نورالدین به عنوان اتابک و نایب او تعیین شد.

دولت موحدون: درگذشت ابویوسف یعقوب بن یوسف بن عبدالمؤمن و جانشینی پسرش ابوعبداللّه محمد هفده ساله و ملقب شدن او به ملک ناصر.