ملک عزیز عثمان

ابوالفتح، عمادالدین عثمان بن سلطان صلاح الدین ایوبی، ملقب به ملک عزیز. صلاح الدین کشور را میان پسران تقسیم کرده بود. مصر را به عثمان داد که در زمان پدر بر آن ولایت داشت و بعد از درگذشت پدر، پادشاه مصر شد؛ زیرا از طرف پدر نایب آنجا بود و پدر او را بر دیگر فرزندانش برتری می داد. وی دو بار تلاش کرد دمشق را از چنگ برادرش افضل درآورد؛ ولی با دخالت عمویش ملک عادل موفق نشد و بار سوم در سال 592ق موفق شد و عمویش ملک عادل را بر دمشق گماشت و خود به مصر بازگشت. عثمان پادشاهی دادگر، دلیر و نیک سیرت بود و به اموال مردم چشمداشت نداشت. از اینکه ابن بیسانی برادر الفاضل را به قضاوت بگمارد، امتناع ورزید؛ درحالی که وی پنج هزار دینار به او و سه هزار دینار به درباریانش بخشیده [هدیه داده] بود. درباریان اجتماع کردند و با او صحبت کردند و ملک عزیز هم بر این کار اصرار داشت؛ ولی او نپذیرفت و گفت: به خدا سوگند عمو، این شخص این پول ها را به دلیل علاقه و محبت به ما نداده است، به خدا خیلی بیش از این را از مردم خواهد گرفت. من هرگز به او قضاوت نخواهم سپرد. وی همین برخورد را نیز با کسی که خواستار مسئولیت قضاوت در صعید شده بود، کرد. وصیت کرد پس از خود، فرزندش ناصرالدین محمد که از همه فرزندان بزرگ تر بود و ده سال داشت، جانشین شود و اسمی از عمویش ملک عادل نبرد. عثمان در 28 سالگی درگذشت. 4

یعقوب بن یوسف موحدی

ابویوسف، یعقوب بن یوسف بن عبدالمؤمن بن علی بن عبدالمؤمن امیر موحدون و حاکم مغرب و اندلس. در سال 580ق پس از درگذشت پدر با وی بیعت کردند. توجه خود را به اصلاحات معطوف داشت و در دوران او اوضاع سامان یافت و فتوحات بسیاری انجام گرفت. علی بن اسحاق معروف به ابن غانیه در سال 583ق شورش کرد و یعقوب با او جنگید و بجایه را از او پس گرفت و در سال 585ق سپاهی از موحدون را بسیج و از اسپانیایی ها چهار شهر را که گرفته بودند، باز پس گرفتند. آلفونسو، حاکم طلیطله، از او ترسید و درخواست صلح کرد؛ پس با او پنج سال آتش بس برقرار کرد و چون این مدت پایان یافت اسپانیایی ها همه نیروهای خود را گرد آورده بودند تا با او بجنگند و او با آنان جنگید و پس از جنگ سختی که در سال 591ق اتفاق افتاد و معروف به جنگ «ارک» شد، آنان را در هم شکست. وی فردی متدین و نیک روش بود. پیرو مذهب ظاهری بود و فقها را از فتوا جز با کتاب و سنت نهی کرد و اجتهاد را برای کسانی که
جامع شرایط بود، مجاز و تقلید را لغو کرد. مساجد و مدارس بسیاری در افریقیه و مغرب ساخت. بیمارستان هایی برای بیماران و بیماران روانی برپا کرد و برای آنها جیره تخصیص داد. در کنار سلا شهری برپا کرد و نام آن را مهدیّه گذاشت. [پس از اتمام] آن به دیدن آن رفت و در همانجا درگذشت. وی چهل سال داشت و پس از او پسرش، محمد ناصرلدین اللّه، به جایش نشست. 5

پی نوشت ها:

[1] دوشنبه اول محرم 595ق / دوم نوامبر 1198م؛ جمعه دوم ربیع الاول 595ق / اول ژانویه 1199م.

[2] وفیات الاعیان، ج4، ص434؛ نفح الطیب، ج3، ص16؛ شذرات الذهب، ج4، ص320؛ العبر، ج4، ص288؛ کشف الظنون، ج1، ص213؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «ابن رشد»؛ طبقات الاطباء، ص530؛ تاریخ الفکرالاندلسی، صص353، 361 و 469؛ تراث الاسلام، ص392؛ قضاه الاندلس، ص111؛ تاریخ العلوم عندالعرب، ص306؛ قصه الحضارة (بخش دوم از مجلد چهارم)، ص368 ـ 376؛ تاریخ الاندلس فی عهد المرابطین و الموحدین، ص316 (پاورقی شماره1)؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص539؛ الاعلام، ج7، ص129؛ الطب و الاطباء فی الاندلس الاسلامی، ص319 ـ 418.

[3] الاعلام، ج9، ص198.

[4] وفیات الاعیان، ج3، ص251؛ النجوم الزاهره، ج6، ص120 به بعد؛ تاریخ ابن اثیر، ج12، ص140؛ السلوک، ج2، ص235؛ شذرات الذهب، ج4، ص319؛ ابن ایاس، ج1، ص250؛ الاعلام، ج4، ص380.

[5] تاریخ ابن اثیر، ج12، ص145؛ العبر، ج4، ص289؛ النجوم الزاهره، ج6، ص153؛ شذرات الذهب، ج4، ص321؛ البدایة و النهایه، ج13، ص19؛ الاستقصا، ج2، ص202 ـ 281؛ الاعلام، ج9، ص267.

596 ق / 1199 ـ 1200م1

رویدادها

دولت ایوبیان در مصر: الملک الافضل سپاهی را بسیج کرد و روانه دمشق می شود تا آن را از دست عمویش ملک عادل درآورد.

ملک عادل او را شکست می دهد و به مصر می رود و ملک منصور محمدبن عزیز عثمان را خلع و سرزمین مصر را تصاحب می کند و منصور را به همراه خواهر و مادرش به رها تبعید می کند.

ملک عادل، ملک افضل را به سمیساط تبعید می کند.

ملک عادل، پسرش ملک کامل ناصرالدین محمد را در سرزمین مصر جانشین و ولیعهد خود می کند.

دولت خوارزمیان: درگذشت ابوالمظفر تکش بن ایل ارسلان و جانشینی پسرش علاءالدین محمد.

ترورهای باطنیان: باطنیان، نظام الملک مسعودبن علی وزیر خوارزمشاه تکش را ترور می کنند.