طوسی (شهاب الدین)

ابوالفتح، محمدبن محمودبن محمد طوسی، شهاب الدین. بزرگ شافعیان بود. سوار مرکب می شد؛ درحالی که جلوی او شمشیرهای آخته در حرکت بود و شخصی با صدای بلند می گفت: ملک العلما، پادشاه دانشمندان ! وی پیشوایی مورد تعظیم و باهیبت بود و بر پادشاهان فخر می فروخت.

مذهب اشعری را تقویت کرد و میان او با حنبلیان درگیری هایی رخ داد. در مذهب شافعی، محور فتوا او بود. ساکن مصر بود و در مصر درگذشت. 6

القاضی الفاضل

عبدالرحیم بن علی بن محمدبن الحسن بن احمد لخمی عسقلانی بیانی، معروف به القاضی الفاضل مجیرالدین. پدرش در شهر بیان قاضی و بدانجا منسوب بود. وی در عسقلان به دنیا آمد، به اسکندریه منتقل شد و سپس به قاهره رفت. هنگامی که امیر اسدالدین شیرکوه وزارت عاضد فاطمی را بر عهده گرفت، او را به عنوان کاتب خود برگزید و چون اسدالدین درگذشت و صلاح الدین وزیر شد، به خدمت او درآمد و [سپس] وزیر، مشاور و از مقربان او شد و پس از او به خدمت کسی درنیامد. صلاح الدین می گفت: «من کشورها را با شمشیر نگشودم، بلکه با قلم الفاضل گشودم». القاضی الفاضل به قله بلند صنایع لفظی و آرایش های کلامی رسید و تمام تلاش خود را در زیباسازی ترکیبات، بازی با الفاظ و انتقال از مفهومی به مفهوم دیگر به کار گرفت. شعر او روان، فصیح و مفاهیمی روشن داشت. اموال بسیاری گرد آورد؛ به گونه ای که وقتی ملک عزیز عثمان ابن سلطان صلاح الدین ایوبی نیاز پیدا کرد، به او گفتند از القاضی الفاضل وام بگیرد که نگرفت. در 67 سالگی در مصر درگذشت. از اشعار اوست:

«وقتی چشمان خوشبختی از تو حفاظت کرد، [راحت] بخواب که همه ترسناک ها ایمنی هستند. صید کن که اینها وسیله صید می شوند و با همین ترسناک ها، (ستاره) جوزا را به دنبال خود بکش که اینها افسار می شوند».» 7

نظام الملک مسعودبن علی

وزیر تکش خوارزمشاه، انسانی صالح و کثیرالخیر بود. شافعی مذهب بود و در مرو مسجد جامعی برای شافعیان برپا کرد که مشرف بر مسجد جامع حنفیان بود. شیخ و پیشوای حنابله تعصب ورزید، اوباش را گرد آورد و مسجد آنان را به آتش کشید. پس خوارزمشاه کسی را
فرستاد تا او را به همراه گروهی که به این امر کمک کرده بودند، احضار و آنان را به پرداخت غرامت هنگفتی وادار کرد. اسماعیلیان بر وزیر حمله بردند و او را کشتند. 8

پی نوشت ها:

[1] جمعه اول محرم 596ق / 22 اکتبر 1199م؛ شنبه 13 ربیع الاول 596ق / اول ژانویه 1200م.

[2] نفح الطیب، ج5، ص51؛ المغرب، ج2، ص149؛ المطرب، ص241؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص530؛ الاعلام، ج7، ص168.

[3] وفیات الاعیان، ج4، ص436؛ نفح الطیب، ج4، ص399؛ ج5، ص18؛ طبقات الاطباء، ص525؛ تاریخ الفکرالاندلسی، ص129؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص539؛ دایره المعارف الاسلامیه، ج1، ص303؛ الاعلام، ج7، ص129؛ معجم الادباء، ج7، ص21؛ العبر، ج4، ص288.

[4] فوات الوفیات، ج2، ص80؛ اعلام النبلاء، ج4، ص312.

[5] تاریخ ابن اثیر، ج12، ص156؛ النجوم الزاهره، ج6، ص155؛ البدایة و النهایه، ج13، ص20؛ العبر، ج4، ص292؛ شذرات الذهب، ج4، ص324.

[6] البدایة و النهایه، ج13، ص24؛ شذرات الذهب، ج4، ص227؛ العبر، ج4، ص324.

[7] وفیات الاعیان، ج3، ص158؛ شذرات الذهب، ج4، ص324؛ النجوم الزاهرة، ج6، ص156؛ تاریخ ابن اثیر، ج12، ص159؛ الخریدة (بخش مصر)، ج1، ص35؛ السلوک، ج1، ص127؛ شوقی ضیف، ج6، ص410؛ العبر، ج4، ص293؛ زیدان، ج3، ص36؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج3، ص411؛ الاعلام، ج4، ص221؛ مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، ص83.

[8] تاریخ ابن اثیر، ج12، ص158.

597 ق / 1200 ـ 1201م1

رویدادها

تقسیم کشور میان پسران از طرف ملک عادل به این صورت:

مصر برای ملک کامل، دمشق برای ملک معظم عیسی، حرّان برای ملک اشرف موسی، میّافارقین برای ملک اوحد نجم الدین.

دولت بنی ارتق در حصن کیفا: درگذشت ملک مسعود قطب الدین بن سقمان ثانی ابن محمد و جانشینی برادرش ناصرالدین ملک صالح محمود.

دولت بنی ارتق در ماردین: درگذشت حسام الدین یولوق ارسلان بن ایلغازی دوم و جانشینی برادرش ناصرالدین ارتق ارسلان منصور.

امیرنشین های صلیبی: اتحاد طرابلس و انطاکیه به فرماندهی بوهمند چهارم.

بلایای طبیعی: بر اثر نقصان آب نیل، قحطی و گرسنگی در مصر پدید می آید؛ به گونه ای که مردم به خوردن مردار و خوردن یکدیگر روی می آورند و وبا انتشار می یابد.

وبای مهلک در سرزمین شراة میان حجاز و یمن.