سخنی با خواننده

تأکید اسلام بر کسب علم و دانش از نخستین روزهای ظهور سبب شد مسلمانان این مهم را وظیفه ای شرعی بدانند و آن را بر بسیاری از امور مقدم دارند؛ به طوری که در سال های آغازین عصر مدنی که مسلمانان نیاز اقتصادی فراوانی داشتند، فدیه اسیران را آموزش افرادی از بی سوادان خود قرار دادند. با گسترش قلمرو اسلام و آشنایی مسلمانان با سرزمین های دیگر و علوم مختلف تکاپوی آنان برای آموختن بیشتر شد. مشاهده دستاوردهای علمی سرزمین های فتح شده و مجاور آنان را در فهم و یادگیری بیشتر مصمم و زمینه رشد و توسعه دانش های مختلف را فراهم کرد. فرصت های پیش آمده برای برخی امامان شیعه مانند امام باقر و امام صادق علیهماالسلام نیز مسیر پیشرفت را هموارتر کرد. دانش دوستی برخی حاکمان نیز سبب رونق برخی علوم گردید و دانشمندان مسلمان آثار کم نظیری در علوم مختلف در جهان اسلام پدید آوردند و پایه گذار تمدنی شدند که پس از قرن ها هنوز مایه افتخار است و از آن به عظمت یاد می شود. دانشمندان مسلمان علاوه بر علوم دینی دانش های وارداتی را نیز به خوبی پرورش دادند و ضمن توسعه و غنابخشی به علوم مختلف دستاوردهای تازه ای به جهانیان عرضه داشتند. درک عظمت این فعالیت های علمی نیاز امروز جامعه اسلامی به شمار می رود؛ چراکه بخش مهمی از هویت علمی و تمدنی مسلمانان است و همین ضرورت معرفی آثار آنان را می نماید؛ نکته ای که از دیرباز توجه دانشمندان را برانگیخته و آثاری در این زمینه پدید آورده اندکه در خور امتنان است؛ اما برخی اشکالات و کاستی ها و عدم جامعیت و کارآمدنبودن برای فارسی زبانان بازنگری و تدوین آثار جدید را ضروری ساخت. ضرورت پرداخت به این مسئله در جلد نخست به تفصیل آمده است.

پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام به منظور رفع این کاستی ها و معرفی شخصیت های علمی جهان اسلام که بالتبع نشان دهنده فرهنگ و تمدن برجسته و شکوفای اسلامی است، بر آن شد در طرحی علمی پژوهشی سترگ زندگی نامه علمی آنان را فراهم آورد و به کوتاهی درباره ایشان مطالبی عرضه دارد. این کار ظرفیت گشودن تمامی زوایای حیات آنان را ندارد؛ اما مدخلی برای آشنایی و ورود به این عرصه به شمار می آید و خواننده با داشتن این اطلاعات اندک و مآخذ داده شده، می تواند در صورت نیاز به انبوهی از اطلاعات دست یابد و نیازهای خود را بر طرف سازد. جلد نخست این اثر به همت نویسندگان محترم، مدیران پیشین و دست اندرکاران پژوهشکده در سال 1389 منتشر شد که علی رغم برخی کاستی ها مورد استقبال قرار گرفت.

اشکال عمده ای که در جلد نخست دیده می شود، نیامدن نام نویسندگان مقالات و مداخل است. این مهم در جلدهای بعدصورت گرفته و تلاش می شود این اشکال در بازچاپ جلد نخست اصلاح گردد.

بی تردید اجرای این پژوهش و غنای علمی آن مدیون تلاش های ارزنده مدیران محترم پیشین گروه تاریخ و تمدن آقایان دکتر نعمت الله صفری، محمد الله کبری و حجت الاسلام والمسلمین محمد غفوری، ناظران، ارزیابان و اعضای محترم شورای پژوهشی پژوهشکده آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، حجج اسلام آقایان رمضان محمدی، محمدجواد صاحبی و مصطفی صادقی، آقایان دکتر نعمت الله صفری فروشانی و دکتر سیدحسین فلاح زاده، مدیر محترم امور پژوهشی حجت الاسلام مهدی نورمحمدی، کارشناس محترم گروه حجت الاسلام سیدرسول کاظمی نسب و