دانشمند، راوی حدیث، مالکی مذهب، آشنا به علم حساب، تقسیم میراث، علم کلام و مفسر قرآن بود و گزارش شده است او اهل بحث و جدل و آشنا به موارد اختلاف فقها در احکام فقهی به شمار می آمد. قاضی ابن سهل و علمای دیگر قرطبه از شاگردان وی بوده اند. او کتاب های استادان خود را تبیین می کرد و کاتب قاضی ابن زرب نیز بود. مختصر فی المدّونه و ساطع البرهان آثار او می باشد مختصر فی المدونه در عصر عبیداللّه مرجع فتوای فقها بود. ابومروان در شصت سالگی در سال 460ه در قرطبه از دنیا رفت و در مقبره کلع به خاک سپرده شد. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الدیباج المذهب 227. 2 ـ کتاب الصله 1 / 303. 3 ـ تاریخ الاسلام 30 / 487. 4 ـ ترتیب المدارک و تقریب المسالک 2 / 813.

دیگر منابع: طبقات المفسرین 1 / 378؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 64؛ معجم المؤلفین 6 / 106 و 245.

سیدمحمد علوی

عبیداللّه ـ میکالی

عبیداللّه ـ میکالی (م 436ه)

ابوالفضل عبیداللّه بن احمدبن علی میکالی خراسانی.

او اهل نیشابور بود1 و در خراسان از ابواحمد و ابوعمروبن حمدان، در بخارا از ابوبکر محمدبن یافث بخاری و در مکه از ابوالحسین بن رزیق حدیث شنید و ابوعبداللّه جرجانی و ابونعیم اسفراینی از دیگر استادان وی می باشند. 2 میکالی فردی ادیب، کاتب، شاعر و بلیغ بود و او در نظم و نثر و بلاغت در ردیف دیگر سران ادبا و شعرا همچون ابوفراس حمدانی، ابن عمید، صابی و عبداللّه بن معتز می باشد. خاندان آل میکال خاندانی ادیب و فاضل بوده و امیرابوالفضل سرآمد آنها بود. 3 باخرزی او را ستوده و درباره او گفته است: اگر از من سئوال شود چه کسی امیر فضل اللّه ست ؟ من در جواب می گویم ابوالفضل. باخرزی با او همنشین بوده و از او اشعاری نیز روایت کرده است. 4 او در زمان خودش از حیث ادب، فضل، نسب، اصالت و عقل در خراسان بی نظیر بود. محمدبن احمد طبسی، علی بن احمد مؤذن و عبداللّه بن علی فقیه از دیگر شاگردان او می باشد او مجلس املایی در سال 422 دایر کرد که تا پایان عمرش ادامه داشت. او را فردی سخاوتمند، عابد، خوش چهره و دارای اخلاقی نیکو توصیف کرده اند. سرانجام وی در روز عید قربان سال 4365 و
به قولی 475ه6 در دمشق درگذشت. 7 آثار میکالی عبارت اند از: مخزون البلاغه، دیوان رسائل، ملح الخواطر، 8 شرح الحماسه، شرح دیوان المتنبی، فضائل الملوک، 9 المنتحل10 و دیوان شعر. 11

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 25 / 433. 2 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 461. 3 ـ یتیمة الدهر 4 / 407 و 408. 4 ـ دمیة القصر 2 / 715. 5 ـ الانساب 5 / 433. 6 ـ کشف الظنون 1 / 692. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 648. 8 ـ فوات الوفیات 2 / 428. 9 ـ هدیة العارفین 1 / 648. 10 ـ الاعلام 4 / 191. 1
[1] ـ الانساب 5 / 433.

دیگر منابع: ثمار القلوب 27؛ تاریخ الاسلام 29 / 430؛ الاعلام 4 / 191 و معجم المؤلفین 6 / 237.

محمود هیئتی

عبیداللّه ـ وائلی

عبیداللّه ـ وائلی (م444ه)

ابونصر عبیداللّه بن سعیدبن حاتم وائلی سجزی بکری.

او اهل روستای وایل در سه فرسخی سجستان بود. 1 ابونصر مذهب حنفی داشت. فقه را نزد پدرش آموخت؛ 2 سپس به منظور تحصیل علوم بیشتر به مناطق گوناگون از جمله خراسان، مصر، مکه و عراق سفر نمود و از بزرگان و شیوخ آنجا بهره علمی برد. او از محضر استادانی چون ابوسلیمان اصم، محمدبن اسماعیل عنبری و در نیشابور از ابوعبداللّه حاکم نیشابوری استفاده نمود؛ سپس به مکه رفت و مقیم شد. 3 وائلی یکی از حفاظ برجسته حدیث و از شیوخ مورد اعتماد اهل سنت و از حدیث شناسان شایسته4 و مسلط بر اصول و فروع بود5 و بیش از صد شاگرد ممتاز تربیت نمود6 که ابومحمد عبداللّه لعزیز نخشبی و ابوالفضل جعفر حکاک از شاگردان او به شمار می روند. 7 گویند او در حفظ حدیث پنجاه یا شصت برابر از ابوعبداللّه صوری قوی تر بوده است. 8 سجزی کتابی بزرگ و مفید به نام الابانة الکبری در اثبات غیرمخلوق بودن قرآن نوشت9 که دلالت بر علمیت و بصیرت او به علم رجال و طرق حدیث دارد. 10 تاریخ هم اثر دیگر اوست. 11 ابونصر وائلی در سال 44412 در مکه درگذشت. 13

پی نوشت ها

1ـ الانساب 5 / 570. 2 ـ الجواهر المضیئه 2 / 495. 3 ـ الانساب 5 / 570. 4 ـ الاکمال 7 / 306. 5 ـ المنتظم 16 / 187. 6 ـ معجم البلدان 5 / 356. 7 ـ الانساب 5 / 570. 8 ـ معجم البلدان 5 / 356. 9 ـ سیر اعلام النبلاء