بعد: بَعْد در برابر قبل است كه در ذيل واژه- قبل بطور كامل در باره انواع معانى آنها سخن خواهيم گفت إن شاء اللّه تعالى.

بعر

: خداى فرمايد: (وَ لِمَنْ جاءَ بِهِ حِمْلُ‌ بَعِيرٍ- 72/ يوسف).

بعير يعنى شتر كه معروف است و مانند واژه- إنسان- به مذكّر، و مؤنّث هر دو واقع مى‌شود و جمعش- أَبْعِرَة و أَبَاعِر و بُعْرَان‌- است.

البَعْر- مدفوع و فضله آن است، أَبْعَر- يعنى آغل و جايگاه گوسفندان در كوه و بيابان و نيز مكان و جاى بعير مِبْعَار- شترى كه پشگل و فضله‌اش زياد است (در مثل گويند- البعرة تدلّ على البعير- يعنى هر جا كه پشگل شترى بود دلالت بر رفتن شتر و نيز وجود اوست).

بعض‌

: بَعْضُ‌ الشّي‌ء، اندك و جزئى از چيزى، جزء هم در برابر كلّ قرار داد، از اين روى واژه- بعض- در برابر كلّ قرار مى‌گيرد مى‌گويند- بعضه و كلّه- جمعش- أَبْعَاض‌- است.

خداى عزّ و جلّ فرمايد: (بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ- 36/ بقره) و (وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً- 129) و (وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً- 25/ عنكبوت).

و عبارت- و قد بَعَّضْتُ‌ كذا- يعنى آنها را تكّه تكّه كردم مانند جزء جزء نمودن چيزى.

ابو عبيده مى‌گويد: در آيه (وَ لِأُبَيِّنَ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي تَخْتَلِفُونَ فِيهِ‌- 63/ زخرف) بَعْضَ الَّذِي‌، در آيه يعنى كلّ الّذى است، يعنى براى شما آنچه را كه مورد اختلافتان هست بيان خواهد كرد، مثل گفته شاعر:

(يا اينكه مرگشان بتمام نفوس مى‌رسد و پيوسته بآنها مى‌شود).

در تعبيرى كه ابو عبيده از آيه فوق نموده و پنداشته است- بَعْضَ الَّذِي‌- بايستى كلّ الّذى باشد ناشى از كوتاه بينى و كوتاه نظرى او است‌[1] زيرا اتمام أشياء قابل ذكر كه خداوند بآن اشاره مى‌كند، چهار گونه است:

[1] تفسير غلطى كه ابو عبيده در آيه فوق دارد و راغب باو ايراد گرفته در كتاب( تأويل مشكل. القرآن) ابو عبيده است كه مى‌نويسد« جعلت بعض بمعنى كلّ لأنّ الشّي‌ء يكون كلّه بعض الشيى‌ء» و به حقّ با بيانى كه راغب از چهار گونه اشياء نموده است اشتباه ابو عبيده روشن مى‌شود. ص 144 تاويل مشكل القرآن چاپ مصر 1373- هجرى، قمرى.