درس پانزدهم:

تربيت يافتگان مكتب امام كاظم (ع)

از جمله محورهاى مهمّ فعّاليتهاى فرهنگى- تربيتى امام كاظم (ع) پرورش افراد زيادى از حق‌جويان و دانش‌پژوهان بود. امام (ع) برغم مشكلات و گرفتاريهاى فراوانى كه از ناحيه سردمداران جاه‌طلب بنى‌عباس برايش پديد آمده بود، موفق شد صدها رجال علمى و دانشمند برجسته در زمينه‌هاى فقه، حديث، تفسير، كلام و ديگر رشته‌هاى علمى تربيت كند.

شمار شاگردان و تربيت‌يافتگان مكتب پيشواى هفتم (ع) در منابع رجالى مختلف ذكر شده است. شيخ طوسى در كتاب رجال خود رقم آنان را 270 نفر ذكر كرده است. [1] احمدبن‌خالدبرقى آنان را 160 تن مى‌داند. [2] باقر شريف و قرشى اسامى 321 نفر از شاگردان و راويان آن حضرت را با شرح مختصرى از زندگى هر يك از آنان ذكر كرده‌است. [3]

به احتمال قوى رقمهاى فوق بايد تعداد شاگردان معرف و ممتاز آن حضرت باشد و شاگردانى كه از نظر علمى در مرتبه پايين‌ترى قرار داشته و شهرت و موقعيت علمى و اجتماعى چندانى نداشتند، در اين شمارش منظور نشده‌اند. زيرا بيشتر شاگردان پدر بزرگوارشان امام صادق (ع)- كه بنابر تصريح بسيارى از مورخان و منابع رجالى تعداد آنان بالغ بر چهارهزار نفر مى‌شد- پس از رحلت آن حضرت، به فرزندش موسى‌بن جعفر (ع) روى آوردند و در زمره شاگردان آن گرامى درآمدند.

البته همه آنان از نظر علمى و مراتب رشد و كمال انسانى در يك سطح نبودند؛ حتى‌

[1] - ر. ك: رجال شيخ طوسى، ص 342-346

[2] - حياة الامام موسى بن جعفر (ع)، ج 2، ص 224 به نقل از رجال برقى

[3] - همان، ص 225-374