پافلاگونيا، بيتينيا، لوديا، كيليكيا، گالاتيا، كاپادوكيا و غيره و شهرهاى معروف تروا، افسوس، سمورنا و بسيارى شهرهاى مهم ديگر در آن واقع بوده است. در آغاز تاريخ، در اين شبه جزيره قوم غير آريايى حِتّى صاحب قدرت و سلطنت شد؛ و احتمالًا پايتخت اين قوم در محل بغازكوى كنونى بوده است. از دوره سميراميس [1] (حدود 2000 ق. م) تا حدود 1300 م (زمان عثمان يكم، مؤسس سلسله عثمانى) پيوسته كشورگشايان جهان براى دست يافتن بر آسياى صغير با يكديگر در كشمكش بودند. در همين شبه جزيره اسكندر مقدونى و روميان براى تسلط يافتن بر جهان متمدن زمان خود موفقانه به مبارزه برخاستند. جنگهاى مهمى در اين سرزمين اتفاق افتاده كه از آن جمله است جنگهاى مادها و هخامنشيان با سكاها، جنگهاى مدى بين ايران و يونان، جنگهاى روميان و اشكانيان، جنگهاى اعراب و سلجوقيان و مغولان و تركان عثمانى با دولت تضعيف شده روم شرقى. همين‌طور صليبيان اروپا براى رسيدن به بيت‌المقدس از همين جا گذشتند. با همه اين جنگها و صدمات، تا زمان تسلط عثمانيان، آسياى صغير تا حدى رونق و آبادى خود را حفظ كرده بود.

اما در دوره استبداد مسلح سلاطين عثمانى، فرهنگ و تمدن قديم اين ناحيه از ميان رفت. [2]

2. امپراتورى عثمانى‌

امپراتورى عثمانى تاريخ بسيار بلند و پرحادثه‌اى دارد كه بايد آن را در منابع مفصل و مستقلى كه در اين باره نوشته شده جست و جو كرد. اما از آنجا كه تمدن اسلامى در آسياى صغير و بالكان محصول دوران چيرگى آن امپراتورى است، خلاصه‌اى از سرگذشت آن دولت در اينجا آورده مى‌شود.

امپراتورى عثمانى وسيع‌ترين و بادوام‌ترين ممالكى است كه در دوره اسلامى به وسيله مردمى ترك‌زبان تشكيل يافته است و در عين حال وسيع‌ترين مملكت اسلامى در ادوار متأخر تاريخ اسلام است. مركز اصلى آن آسياى صغير بود و در حدود سده سيزدهم ميلادى/ هفتم هجرى تأسيس گرديد. در اين زمان در سراسر دنياى اسلامى سنتهاى سياسى سابق در هم شكسته بود و در جبين هيچ يك از دولتهاى موجود دوامى ديده نمى‌شد و در عين حال تمدن اسلامى در

[1] . ملكۀ افسانه‌اى آشور كه به زيبايى و دانايى معروف است. (دايرة المعارف فارسى)

[2] . دايرة المعارف فارسى، مصاحب