انگيزه شكست دادن امام عليه‌السلام و در نهايت شكست جبهه حقّ، و دوستان به انگيزه راهيابى به حق و آزمايش آن حضرت كه مواردى از آن در درسهاى آينده ذكر خواهد شد.

امامت بر سر دو راهى‌

دو ويژگى ياد شده در آغاز امامت حضرت جواد عليه السلام نه تنها شيعيان را در يك موقعيّت استثنايى و خطرناك قرار داد؛ بلكه اساس مسأله رهبرى در نظام اسلامى را دچار تندبادهاى ويران كننده‌اى ساخت.

بدون شكّ اگر دستگاه خلافت به هدف خود مى‌رسيد و موفّق مى‌شد امام (ع) و در نهايت، شيعيان را از صحنه خارج كند، ديگر هيچ قدرت و جريان فكرى‌اى قادر نبود در برابر اراده حكمرانان به مخالفت برخيزد و يا از نظر سياسى و اعتقادى خطرى براى موجوديت دستگاه خلافت باشد؛ و بدين ترتيب آينده حكومت براى هميشه تضمين و تثبيت مى‌شد.

دستگاه چه بسا به تضعيف موقعيّت امام جواد (ع) و بيرون كردن او از صحنه اكتفا نمى‌كرد، بلكه خردسالى آن حضرت را دستاويزى براى تضعيف مبانى عقيدتى شيعه در امر امامت قرار داده، اصل نظام امامت را زير سؤال مى‌برد.

از سوى ديگر، اگر حضرت جواد عليه السلام و شيعيان مى‌توانستند اين مرحله حساس و خطرناك را با موفقيت و پيروزى سپرى كنند و در اين مرحله نيز تفوق و برترى انديشه و منطق خود را به اثبات رسانند و نقش محورى و پيشتازى خويش را در صحنه رهبرى صحيح جامعه و پاسخگويى به تمامى نيازها و مشكلات علمى و عملى مردم- آنچنان كه تا آن هنگام بوده- حفظ كنند، توانسته بودند حيات سياسى و فرهنگى خود را نه تنها در رويارويى با حادثه خردسالى امام جواد (ع) بلكه براى نسلهاى بعد هم كه با چنين حادثه‌اى مواجه خواهند گشت، تضمين كنند و خطّ امامت را كه ادامه خط رسالت است تداوم بخشند.

زيرا در اين صورت پيروزى آنان، در شرايطى بوده است كه دشمنان به خصوص از لحاظ فكرى و سياسى، در بهترين و قوى‌ترين وضع و موقعيت بوده‌اند. و از طرف ديگر همگان مى‌ديدند كه شيعه در حساس‌ترين وخطرناك‌ترين مرحله، به سرمى‌برد و چاره‌اى نيز