مى‌برم؟ اى كاش عبدالله پسر هارون، اصلا انسان نمى‌بود، بلكه اى كاش به وجود نمى‌آمد، اى كسانى كه بر بستر من حاضريد از سرنوشت من عبرت گيريد! [1]

مأمون در حالى كه 48 سال از عمرش مى‌گذشت، پس از 21 سال خلافت از دنيا رفت و درطرطوس دفن شد. [2]

معتصم‌

معتصم، هشتمين خليفه [3] عباسى در سال 178 هجرى از كنيزى به نام «مارده» متولد شد. [4] او در كودكى از درس و مدرسه بيزار بود و هنگامى كه پدرش بر اين مطلب آگاه شد او را از تعليم معاف كرد؛ از اين رو او خواندن و نوشتن را بخوبى نمى‌دانست و بيسواد بود. [5]

ويژگيهاى اخلاقى‌

مورخين در باره اخلاق او بخصوص جود و بخشش وى مطالب بسيارى نقل كرده‌اند، ولى او نيز چون اسلاف خود در فساد غوطه ور بود و از هر گونه ظلم و ستمى بر مظلومان دريغ نمى‌ورزيد. بزرگترين جنايت او در طول هشت سال خلافت غاصبانه‌اش به شهادت رساندن امام جواد (ع) بود.

سياست وى در برابر مخالفان، سياست زور و خشونت و سركوبى بود. در وصف او نوشته‌اند: هرگاه غضب مى‌كرد، برايش مهم نبود كه در آن حال چه كسى را مى‌كشد و يا چه كارى انجام مى‌دهد. [6]

او از علم و دانش بهره اى نداشت و نمى توانست در مسائلى علمى نظرى داشته‌

[1] - الكامل فى التاريخ، ابن اثير، ج 6، ص 429-430

[2] - همان، ص 432

[3] - هارون الرشيد، امين، مأمون و مؤتمن را براى خلافت بعداز خود انتخاب كرده بود و معتصم جزء آنان نبود ولى تقدير خلافت رابا وصيت مأمون به او بازگرداند و در نسل او قرار داد

[4] - تاريخ اسلام، حسن ابراهيم حسن، ج 2، ص 74

[5] - الاعلام، زركلى، ج 7، ص 351

[6] - الكامل فى التاريخ، ابن اثير، ج 6، ص 526 و تاريخ اسلام، ج 2، ص 75