مقدمه مدیر پژوهشکده

کتاب حاضر، ترجمه نوشته ای از دکتر عبدالسلام ترمانینی از نویسندگان سوری است که با نام احداث التاریخ الاسلامی بترتیب السنین شکل یافته است. مؤلف، خود در توضیح عنوان کتاب، در پشت جلد آورده است «مشتمل بر مهم ترین رویدادهای تاریخ اسلامی به همراه زندگی نامه مشهورترین شخصیت ها و شناسایی جایگاه ها و سرزمین هاست.

نویسنده با ذکر کلیاتی در آغاز جلد اول در قالب مقدمه، به تصویری کلان از قرن اول هجری دست زده و مطالبی را عرضه می کند با این انگیزه که نشان دهد چه رویدادهایی در دگرگونیِ مسیر تاریخ اسلامی تأثیر گذاشته و در فراز و فرود آن مؤثر بوده است تا مایه درس آموزی آدمیان شود. پس از آن، با ذکر وقایع هر سال به پیش رفته است.

جلد اول کتاب که در دو جزء تدوین شده، رویدادهای سال اول هجری تا سال 250 را عرضه می کند و جلد دوم آن که باز در دو مجلّد است ادامه رویدادها تا سال پانصد هجری است. در پایان جزء دومِ جلد دوم، از جلد سوم نیز خبر داده شده است که تا پایان سال 750 هجری را در بر خواهد داشت و چنان که نویسنده در مقدمه آورده، بر آن است مطالب را تا عصر حاضر، گردآورد. البته این پژوهشکده تنها دو جلد اول آن را که تا سال پانصد هجری است به جهت اهمیت این دوره به دست ترجمه سپرده است، بدان امید که بتواند مدخلی برای ورود به مطالعات مربوط به تاریخ اسلام باشد.

کتاب از ویژگی ها و کاستی هایی برخوردار است که ذکر آن ها در شناخت اهمیت آن، بی تأثیر نیست هر چند برخی از آن موارد، ممکن است لطمه ای برای اعتبار اصل کار باشد، ولی از آن جا که خوانندگان کتاب ها عموماً به مکتوب ها به دیده سند می نگرند و در داده های آن کم تر تردید می کنند، عدم تذکار موارد بایسته، رهزنیِ آشکاری در عرصه پژوهشگری است، از این رو با همه زحمت هایی که ترجمه کتاب و پاورقی ها و تعلیقه های آن بر دوش مترجمان و محققان نهاد و وقت زیادی از آنان برد، از بیان برخی واقعیت ها گریزی نیست.

کتاب با ویژگی هایی که دارد، در نوع خود، در زبان فارسی کم نظیر و بلکه بی نظیر است. مهم ترین ویژگی کتاب، نوع دسته بندی مطالب آن است; نویسنده با ابداعی پذیرفتنی به ارائه قضایای تاریخی دست زده است. او کتاب را ـ چنان که از عنوانش پیداست ـ بر اساس سال تنظیم کرده و تا آن جا که میسر بوده هر سال را محور بررسی وقایع و حوادث آن قرار داده و هر چه در آن سال در جهان اسلام رخ نموده و در کتاب های پیشینیان از آن یاد شده، آورده است. بنابراین، خواننده به راحتی می تواند رویدادهای پیش آمده در یک سال را در نگاهی کوتاه، از نظر گذرانده و نسبت به آن ها اطلاعاتی اجمالی بیابد.

دیگر ویژگیِ کتاب، اختصار و پرهیز از زیاده گویی است. نویسنده که وقت زیادی برای جمع آوری اطلاعات خام صرف کرده، به راحتی می توانست با قلم فرسایی، کتابی به مراتب حجیم تر از آن چه عرضه نموده، ارائه کند و بدین گونه بر نام آوری خویش تکیه زند، اما در نظر داشت مخاطب از یک سو و ارائه مطالب مفید از دیگر سو، وی را از چنین خودنمایی بازداشته و آن چه پدید آمده،