پس از نام خلیفه، نام او خوانده و سکه ها به نامش زده شد. خجستانی مردی ستمگر و بیدادگر بود و با اهالی نیشابور بدرفتاری می کرد. در یکی از روزها که به شدت مست شده بود، یکی از غلامانش سر او را برید.(3)

پی نوشت ها:

[1] سه شنبه اول محرم سال 268 = اول آگوست سال 881؛ یک شنبه ششم جمادی الثانی سال 268 = اول ژانویه سال 882.

[2] وفیات الاعیان، ج 4، ص 193؛ الوافی بالوفیات، ج 3، ص 338؛ طبقات الشافعیه، ج 2، ص 67؛ حسن المحاضره، ج 2، ص309.

[3] تاریخ طبری، ج 9، ص 544، 589 و 600؛ تاریخ ابن اثیر، ج 7، ص 269 به بعد؛ العبر، ج 2، ص 38؛شذرات الذهب، ج 2، ص 154.

سال 269 ق = 882ـ883 م(1)

رویدادها

* المعتمد علی الله، عباسی از خودکامگی برادرش الموفق به تنگ آمده، از احمد بن طولون، امیر مصر یاری می خواهد و به سوی او حرکت می کند. هنگامی که به موصل می رسد، اسحاق بن کنداج امیر آن جا، او را به سامرا بازمی گرداند. الموفق، برادرش را بازداشت کرده، او را به اقامت اجباری وامی دارد. سپس احمد بن طولون را از امارت مصر برکنار کرده، اسحاق بن کنداج را به جای او بر مصر می گمارد.

* احمد بن طولون والیان و قاضیان را جمع کرده، از آنان می خواهد الموفق را از ولایت عهدی برکنار کنند. همه، این کار را می کنند، جز قاضی بکار بن قتیبه که از برکناری الموفق خودداری می کند، و ابن طولون بر او غضب می کند.

حکام:

* یازمان والی طرسوس و نواحی مرزی از سوی ابن طولون، از اطاعت مولای خود سر باز زده، اعلام استقلال می کند و جلو سپاه تحت امر ابن طولون را می گیرد.

* عیسای نوشری معروف به ابن الشیخ فرمانروای دیاربکر و ارمنستان درمی گذرد و محمد بن ابوالساج به جای او به امارت می رسد.

وقایع نظامی

نبردهای دریایی

* عرب های سیسیل، امیرنشین کوچکی کنار مصب رود گاریگلیانو (Garigliano) در ایتالیا پی ریزی می کنند. این امیرنشین، در حقیقت، پایگاهی دریایی در بخش جنوبی ایتالیا بود و مدت 33 سال (269 -303ق) مناطق هم جوار را تهدید کرد.

قیام ها

* زنگیان: الموفق حلقه محاصره شهر «مختاره» (اردوگاه نظامی زنگیان و رهبرشان) را تنگ کرده، مانع رسیدن مواد غذایی به آنان می شود. این محاصره تا آن جا ادامه می یابد که نیرومندان شهر، گوشت ضعیفان، فرزندان و مردگان خود را می خورند.

* مکه: در مکه، میان یاران الموفق عباسی و یاران احمد بن طولون آشوبی به پا می شود که دویست تن از یاران ابن طولون کشته می شوند و بقیه می گریزند.

درگذشتگان

* ابن موّاز

* خالد بن یزید* مروزی (احمد)* نوشری (ابومنصور)

ابن موّاز

ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن زیاد اسکندری معروف به ابن موّاز، فقیهی مالکی و از مردم اسکندریه بود. نزد اصبغ بن فرج مصری، عبدالملک بن ماجشون ، عبدالله بن عبدالحکم و... فقه آموخت. ریاست مذهب مالکی در روزگارش به او رسید. او در فقه بسیار چیره دست بود و مسائل را طبق اصول فقه مالکی استنباط و تبیین می کرد.

کتاب معروف الموّازیه از آثار اوست. این اثر از استوارترین و درست ترین کتاب هایی است که مالکیان تألیف کرده اند. وی عمر بسیاری کرد و در 99 سالگی در دمشق درگذشت.(2)

خالد بن یزید

خالد بن یزید بن هیثم تمیمی، کاتب بغدادی و خراسانی الاصل بود. در بغداد سکونت کرد. او در ایام خلافت معتصم، یکی از دبیران و منشیان سپاه بود. او نثرپرداز و شاعری بود که شعرش زیبا، پر احساس و لطیف، و بیشتر اشعارش در زمینه تغزل و حکمت است؛ هرچند اشعاری در زمینه هجو و هزل هم دارد.

قطعه ذیل در نسیب از اوست:

«جگری ]دارم[ که آتش عشق با عتاب، جفا و عذاب آن را نزار و فرسوده کرد.

هر روز زخمی از شوق و یا گونه ای دیگر از عتاب، آن را خونین می کند.

ای خُمار چشم! تنم را بیمار کردی. پس آن گونه که خواهی، شفایش ده! آنچه درد و رنج در من است، از تو دور باد!

اگر گناهکارم، به نیکی درگذر و گناهم را نادیده بگیر! مجازاتم را در چیزی جز هجران قرارده!»

خالد درباره شب عاشقان، با زیبایی تمام چنین می سراید:

«آسوده خفتی و بر شب زنده دار دل نسوزاندی ]و نیک می دانی که [