«خزانة الحکمه» نام نهاد.

این کتابخانه، نفیس ترین کتاب ها را در زمینه ها و علوم گوناگون داشت و میان مردم شهرت و خواستاران زیادی یافت. او نیز درهای کتابخانه را برای دوستداران و فراگیرندگان دانش گشود و کارمندانی برای آن گماشته بود که حقوق آنان را از اموال خود می پرداخت. در کتابخانه، اتاق هایی برای سکونت پژوهشگران در کتابخانه ایجاد کرده بود. علی هم چنین شاعری خوش طبع بود و اخبار و اشعار بسیاری از حفظ داشت و راوی آنها بود. علاوه بر آن، در هنر آواز، توانا و آن را از اسحاق بن ابراهیم موصلی آموخته بود. کتاب هایی نوشت؛ از جمله: کتاب الشعراء القدماء و الاسلامیین؛ اخبار اسحاق بن ابراهیم الموصلی؛ اخبار ابراهیم بن المهدی و کتابی در باره آشپزی.(5)

ابوبکر مروزی

ابوبکر، احمد بن محمد بن حجّاج مروزی، شاگرد و یار امام احمد بن حنبل بود. ابن حنبل او را برتمام شاگردان خود مقدم می داشت. از پیشوایانِ فقه و لغت و مردی پارسا و نیکوکار بود. ابن حنبل درباره اش می گفت: «هر چه ابوبکر از زبان من بگوید، آن را گفته ام.»

خلیفه، پنجاه هزار درهم به عنوان صله به او بخشید، ولی ابوبکر آن را نپذیرفت.(6)

ابوداوود سجستانی

ابوداوود، سلیمان بن اشعث بن شدّاد بن عمرو بن اسحاق بن بشیر ازدی سجستانی (منسوب به سیستان) پیشوای اهل حدیث در روزگار خود و مصنف کتاب سنن در حدیث، یکی از شش کتاب مورد اعتماد اهل سنت است. به بغداد سفر کرد و نزد امام احمد بن حنبل، فقه آموخت و ملازم و شبیه به او بود. به حجاز، عراق، خراسان، شام، مصر و مرزها مسافرت کرد. نسائی، ترمذی و دیگران از او حدیث روایت می کردند.

او در مرتبه والایی از پارسایی و درستکاری و دینداری بود. در کتاب سنن خود 4008 حدیث گردآورد و گفت: «چهار حدیث از این احادیث برای حفظ دین انسان کافی است: نخستین حدیث، گفتار نبوی است که «ارزش اعمال به نیت ها است.» دومین آنها سخن آن بزرگوار است که می فرماید: «حلال و حرام آشکار است و میان آنها اموری شبهه ناک قرار دارد.» سوم، سخن ختمی مرتبت است که «از درستی اسلامِ شخصی، آن است که امور نامربوط به خود را واگذارد و به آنها نپردازد.» و چهارمین حدیث نبوی آن است که: «انسان، مؤمن نیست، مگر آن که آنچه برای خود می پسندد، برای برادر دینی اش نیز بپسندد.»

امیر ابواحمد طلحه (الموفق عباسی) از او خواست به سه درخواستش جواب مثبت دهد: «نخست آن که در بصره بماند تا خواستاران علم به سویش بیایند و بدین وسیله، بصره ـ که براثر قیام زنگیان ویران شده و مردمان از آن بریده بودند، آباد گردد. دوم آن که برای فرزندان الموفق احادیث سنن را روایت کند و آنها را برایشان بخواند. و سوم آن که برای فرزندانش مجلس درس خصوصی داشته باشد، زیرا فرزندان خلفا با عامه مردم در یک مجلس نمی نشینند.»

داوود به او پاسخ داد: «خواسته اول و دوم را می پذیرم، ولی راهی برای قبول خواسته سوم نیست، زیرا مردم برای علم و علم آموزی یکسانند.» لذا فرزندان الموفق عباسی در درس عمومی ابوداوود شرکت می کردند و پرده ای میان آنان و عامه مردم آویخته شده بود. ابوداوود در بصره مستقر شد و در 73 سالگی درگذشت.(7)

جیش أعسم

حبیش بن حسن دمشقی، معروف به حبیش اعسم، پزشکی مسیحی بود. او خواهرزاده حنین بن اسحاق بود و از او علم طب را فراگرفت و در سخن و رفتار، مانند دایی اش بود. در پزشکی و ترجمه متون شهرت یافت و بیشتر آثاری که ترجمه می کرد به حنین نسبت داده می شد. او کتاب مسائل حنین فی الطب را که به عنوان درآمدی برطب برای آموزندگان این رشته تهیه شده بود، به پایان رساند.

کتاب اصلاح الادویه، الادویة المفرده، الاغذیه، فی الاستسقاء و مقالة فی النبض از آثار او است.(8)

سکری

ابوسعید، حسن بن حسین بن عبیدالله بن عبدالرحمان بن علاء بن ابی صفرة بن مهلّب، نحوی، لغوی و راوی بسیاری از اشعار و اخبار بود و به راستگویی و صحت نقلِ اشعار شهرت یافت. کتاب هایی در زمینه ادبیات منتشر کرد که هیچ یک از همگنانش به انتشار چنین آثاری موفق نشدند. اشعار گروهی از شاعران کهن و پیش از اسلام از جمله: نابغه ذبیانی، امرؤالقیس، نابغه جعدی، زهیر، لبید و... را گردآورد. هم چنین اشعار قبایل عرب را گردآورد و از آنها دیوانی فراهم کرد؛ مانند: شعر قبیله هذیل، بنی شیبان، بنی یربوع، بنی ضبّه، ازد و.... اشعار ابونواس را نیز گردآورد و به شرح و بیان معانی و اهداف آنها پرداخت. او در 63 سالگی درگذشت.(9)