بسیار سفر کرد. او در این زمینه، آثار فراوانی دارد؛ فتح الباری فی الکنی و الالقاب، الردّ علی الجهمیه، معرفة الصحابه، توحید و معرفة الله و التاریخ المستخرج من کتب الناس از آن جمله است. او سرانجام در 85 سالگی درگذشت.(4)

ابوهلال عسکری

ابوهلال، حسن بن عبدالله بن سهل بن سعید بن یحیی بن مهران عسکری در عسکر مَکْرَم اهواز دیده به جهان گشود. وی ایرانی الاصل بود و بعدها در بصره و بغداد سکونت گزید و علم آموخت. او ادیب، لغوی، صاحب سبک در نثر و دارای ذوق شعری بود، امّا شهرت و مهارت او بیشتر در نثر و بهویژه در نقد بود.

جمهرة الامثال، من احتکم من الخلفاء الی القضاة، شرح الحماسه، التلخیص فی اللغه، التبصره، کتاب ماتلحن فیه العامه و الخاصه، کتاب الدرهم و الدینار، کتاب الصناعتین، کتاب المعانی الادب، کتاب المحاسن فی تفسیر القرآن و... از جمله آثار اوست.(5)

منتصر سامانی

ابوابراهیم، اسماعیل بن نوح بن منصور، واپسین پادشاه سلسله سامانیان در ماوراءالنهر بود و المنتصر لقب داشت. او همراه دیگر سامانیان، در زندان ایلک خان، پادشاه ترک به سرمی برد. ایلک خان در سال 390ق بر بخارا، پایتخت سامانیان دست یافته بود. اسماعیل منتصر برای فرار از زندان، حیله ای به کار برد و لباس کنیز خدمت کارش را پوشید و گریخت و در بخارا پنهان شد و در سال 391ق به خوارزم رفت.

خبر فرار او منتشر شد و عدّه ای از سرداران و سپاهیان دولت سامانی به او پیوستند. روزی برقبیله ای از قبایل عرب و هم پیمان با یمین الدوله محمود بن سبکتکین غزنوی وارد شد؛ او را شناختند و هلاک کردند. سرانجام با مرگ وی دولت سامانیان منقرض و قدرت به غزنویان منتقل شد.(6)

مهلبی

او حسن بن احمد (محمد) مهلبی، جغرافی دانی بود که در سال 375ق کتابی به نام الممالک و المسالک نوشت و آن را به عزیز فاطمی تقدیم کرد. این کتاب به الکتاب العزیزی معروف شد. در این کتاب، سرزمین هایی را که در آن ها سیاحت کرده بهویژه افریق، وصف کرده است، به همین دلیل، این کتاب در زمینه افریقا از مهم ترین مصادری است که یاقوت حموی در معجم البلدان خود، بدان استناد کرده است. مهلبی هم چنین مناطق بسیاری از جزیرة العرب، سامرا و خرابه هایش، جزیره سوماترا و اهالی مسیحی نسطوری آن را وصف کرده است. او چند مطلب نیز درباره وطنش شام آورده است. وی سرانجام حدود سال 395ق درگذشت.(7)

پی نوشت ها:

[1] چهارشنبه اول محرم سال 395 = هیجدهم اکتبر سال 1004؛ دوشنبه هفدهم ربیع الاول سال 395= اول ژانویه سال 1005.

[2] رفع الإصر عن قضاة مصر، ص 207 ، 212.

[3] وفیات الاعیان، ج 1، ص 118؛ أنباه الرواة، ج 1، ص 29؛ بغیة الوعاة، ص 153؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 212؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 235؛ معجم الادباء، ج 2، ص 6؛ الأعلام ، ج 1، ص 184؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 132؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «ابن فارس»؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 592.

[4] طبقات الحنابله، ج 2، ص 167؛ میزان الاعتدال، ج 2، ص 36؛ لسان المیزان، ج 5، ص 70؛ تذکرة الحفاظ، ج 3، ص 338؛ شذرات الذهب، ج3، ص 146؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 213؛ العبر، ج 3، ص 61؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 228؛ الأعلام ، ج 6، ص 253؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 336.

[5] خزانة الادب، ج 1، ص 112؛ معجم الادباء، ج 3، ص 135؛ الأعلام ، ج 2، ص 211.

[6] تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 54؛ الأعلام ، ج 1، ص 326، 327.

[7]تاریخ الادب الجغرافی، ج 1، ص 230؛ الحضارة الاسلامیه فی القرن الرابع الهجری، ج 2، ص 8.

سال 396ق = 1005-1006 م.(1)

رویدادها

بغداد: سرپرستی شیعیان

* احمد موسوی، سرپرست شیعیان می میرد و پسرش شریف رضیجانشین او شده، به ذوالحسبین و برادرش مرتضی نیز به ذوالمجدین ملقب می شوند.

وقایع نظامی

استیلای ترکان بر خراسان

* ایلک خان، پادشاه ترک در غیاب سلطان محمود غزنوی که به هند رفته بود ـ به خراسان حمله ور می شود. سلطان محمود در بازگشت از هند، در نبردی سهمگین در دشت بلخ او را به سختی شکست داده، خراسان را از او باز پس می گیرد. سپس عازم هند شده تا پنجاب را فتح کند.

حمله مسلمانان به اسپانیا و ایتالیا

* عبدالملک بن منصور بن ابی عامر با حاکم شهر بنبلونه وارد جنگ می شود و ناوهای جنگی مسلمانان به شهر پیزای ایتالیا حمله می کند.