او به رماده از روستاهای شلب (silves) اندلس است. و گفته شده: رماده محلی در مغرب است که موطن پدرانش بود. نیز گفته اند: رمادی انتساب به رماد (خاکستر) است که به زبان اسپانیولی، cenisaخوانده می شود. او کنیه اش، جنیس بود و مردم اسپانیا او را به نام شاعر اسپانیایی (EL. cenciento) (جنیس) خوانده اند. درباره اش آمده است: او از کسانی است که موشحات (سبکی در خوانندگی و موسیقی) اندلسی را ساخته است. او سرانجام در 89 سالگی درگذشت.

این شعر از اوست:

«شبی، بدون خستگی و خواب زدگی، با رقیب، رقابت کردم.

در حالی که دست من و ندیمان، از پیمانه می تهی نمی شد.

چه بسا روز گرمی مانند درون تشنه که از شدت گرما میوه ها از آن، رسیده می شد.

بر گونه هایش رشحه ای بر من نمایان شد؛ چنان که بر گل سوسن می درخشید.

و در باز بودن لباس هایش، برای من بیش از هزار شیطان فریبنده تر بود.

بهشت از گریبان او برمن گشوده شد و رضوان از من دعوت کرد.

مروت در عشق، انسان را از معصیت آشکار خدا باز می دارد.»(5)

زهراوی

ابوالقاسم، خلف بن عباس زهراوی اندلسی، طبیب و از دانشمندان است. در عصر حکم (دوم) اموی طبیب دربار بود. در شهر الزهراء که عبدالرحمان الناصر کنار شهر قرطبه ساخته بود، متولد و به آن منسوب شد.

بزرگ ترین جراح عصر خود و نخستین نویسنده عرب است که درباره جراحی، کتابی تألیف کرد. او نخستین کسی است که در عمل جراحی رگ، نخ ابریشم را به کار بسته و به وسیله داغ کردن زخم، خونریزی را متوقف کرده است. هم چنین به کارگیری نخ های تهیه شده از روده گوسفند در اعمال جراحی، از ابداعات اوست. جراحی چشم را مورد توجه قرار داد و موهای برآمده در داخل پلک را با آتش درمان می کرد و توجه خاصی به دندانپزشکی داشت و انبر را برای کندن دندان و سوهان را برای بریدن قسمت های اضافی دندان به کار برد. او از استخوان حیوانات، دندان ساخته، در جای دندان از دست رفته و یا کنده شده می کاشت. برداشتن لوزه ها نخستین بار توسط او صورت گرفت. و نیز دستگاهی ساخت که هنگام زایمان های سخت، استفاده شده، به خارج کردن جنین کمک می کرد و نیز «قسطره» را در شستن مثانه و خارج کردن خون قفسه سینه و زخم ها به کار برد. قسطره که زهراوی ساخته بود، عبارت بود از لوله ای مخروطی شکل ساخته شده از عاج یا فلز که به یک طرف آن، کیسه ای از پوست یا مثانه حیوان متصل بود که با فشار برآن، محلول در لوله باریک به جلو رانده می شد.

البته نبوغ زهراوی، تنها به جراحی منحصر نمی شود، بلکه تمام شاخه های پزشکی و رشته های وابسته ملحق به آن را در برمی گرفت؛ از جمله: ساختن داروها، توضیح بیماری ها و نشانه ها و راه درمان آن ها. برای و با، فصل هایی معین ساخته، توصیه هایی برای سالم ماندن از آن بیان کرد. کتاب های او در دو قرن دوازدهم و سیزدهم به اروپا برده، به لاتینی، عبری، ایتالیایی و فرانسوی ترجمه شد. پزشکان اروپا از دانش او استفاده کرده، او را در ردیف جالینوس قرار دادند. از کتاب های او، غیر از التصریف لمن عجز عن التألیف (سی جلد) شناخته نشد، آن هم یک جلد که درباره زخم ها بود پیدا شد و او را بزرگ ترین جراح زمانش ملقب ساخت و بارها به لاتین ترجمه شد. زهراوی در غرب با نام ابوالقاسم (Abul casis) شناخته می شود. در تاریخ مرگش اختلاف نظر هست، ولی ترجیحاً در سال 403ق در 79 سالگی در گذشته است.(6)

خوارزمی (محمد)

ابوبکر، محمد بن موسی بن محمد خوارزمی، شیخ و فقیه حنفیه بود و ریاست حنفیان بغداد، به او رسید. نزد شاهان، جلالت داشت. بارها برای به عهده گرفتن منصب قضا دعوت شد، ولی او به دلیل تقوا و پرهیزگاری نپذیرفت.(7)

قابوس بن وشمگیر

امیر ابوالحسن شمس المعالی، قابوس بن وشمگیر بن زیار بن وردان شاه جیلی دیلمی، فرمانروای گرگان، قهستان و طبرستان بود. در سال 356ق پس از وفات پدرش، به حکومت رسید، ولی فخرالدوله ابوالحسن بن بویه، امیر ری، همدان و اصفهان، او را از امارت برکنار کرد و پس از وفات فخرالدوله در سال 387ق قابوس توانست آن را باز پس بگیرد.

در سال 403ق به دلیل استبداد و قساوت قابوس، سپاه بر او شوریده، او را از امارت برکنار کرده، پسرش منوچهر را به جایش گماشته به فلک المعالی ملقب ساختند. قابوس راضی شد در یکی از قلعه ها اقامت کند و تا زمان مرگ در آن بود. گفته شده: سربازانش او را کشتند.

قابوس، عالمی ادیب و شاعری نکته سنج بود، ولی کم شعر می سرود. رسائل او در کتابی به نام کمال البلاغه جمع شده است. از جمله شعر اوست: