شاهی، راه

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 7 خرداد 1399

شاهی، راه \ rāh-e šāhī \ ، مسیری کالسکه‌رو، در دورۀ قاجار.
در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه (سل‌ 1264-1313 ق / 1848-1895 م) و به دستور وی راه کالسکه‌روی از شمال تهران و دامنۀ جنوبی البرز به سمت شهرستانک احداث شد و ظاهراً شاه نیز با برخی از درباریان و مردم، چند بار از طریق این راه به شهرستانک که در آنجا عمارت و قصری برای خود احداث کرده بود، سفر کرد.
نقطۀ دقیق مبدأ و منزلهای میان راه این مسیر کالسکه‌رو در هیچ‌یک از گزارشها و نوشته‌های زمان قاجار که عمدتاً توسط محمدحسن خان اعتمادالسلطنه نوشته می‌شد، مشخص نشده است؛ اما امروزه می‌توان در سینه‌کش ارتفاعات دامنۀ جنوبی البرز مرکزی و قلۀ توچال، آثار این راه را در چند نقطه ازجمله حدود 50 متر پایین‌تر از این قله مشاهده کرد.
اگر قرائن را پیگیری کنیم، این راه از روستای قدیمی منظریـه ــ کـه امروزه از محله‌هـای شمالی شهر تهران به شمار می‌رود ــ آغاز می‌شد، از نزدیکی اردوگاه کلک‌چال عبور می‌کرد و به سمت قلۀ توچال امتداد می‌یافت. از فاصلۀ چند ده متری جنوب قلۀ توچال راه به سمت محلی که امروزه ایستگاه 7 تله‌کابین در آنجا قرار دارد و در شمال آن چشمۀ آب گوارای قله‌کوه واقع شده است، به تخت شاه (قله‌شاه) می‌رسید و سپس به طرف شمال غربی کشیده می‌شد و از شمال آن مسیر سرازیری را طی می‌کرد و به شهرستانک می‌رسید.
این راه مسیر عبور اردوی ناصرالدین شاه بود که برای گذراندن ایام گرم تابستان به اتفاق اعضای حرم‌سرا و خدمه و چاکران از تهران رهسپار کاخ شهرستانک می‌شدند. گذر از این راه که عموماً یک روز به طول می‌انجامید، گاهی چندروزه طی می‌شد و در فواصل مختلف آن از جمله کوه تخت شاه به دستور پادشاه خیمه و خرگاه برپا، و اتراق می‌کردند و شب را استراحت کرده، روز بعد مسیر را ادامه می‌دادند.
طول این راه حدود 15 کمـ بود؛ اما به سبب گذر از فراز و نشیب و گردنه‌ها و دره‌های پرشمار، پیمودن آن نیازمند زمانی بیشتر از حد متعارف بود. معمولاً در چنین سفرهایی افراد زیادی شاه را همراهی می‌کردند. از صاحب‌منصبان و درباریان گرفته تا زنان حرم‌سرا و ملتزمان رکاب و خدمه و نوکران و محافظان که گاهی شمار آنان از چند صد تن تجاوز می‌کرد.
باروبنۀ این افراد به همراه تدارکات از مواردی بود که سفر را دشوارتر و کندتر می‌کرد. روشن است که مسیر محدود و تنگ و سخت‌گذر کالسکه‌رو نمی‌توانست گنجایش پذیرش تمامی این افراد را داشته باشد، لذا حرکت بسیار کُند صورت می‌گرفت و مسیر حدود 3 فرسخی، می‌بایست در مدت 3 یا 4 روز طی می‌شد.
افزون بر مسیر کالسکه‌رو، راهی نیز از رودبار قصران به شهرستانک وجود داشت که گاهی شاه از آن طریق به شهرستانک می‌رفت. مسیر این راه از سرخه‌حصار آغاز می‌شد و به تلو، و سپس لشکرک، و از آنجا به اوشان و آهار می‌رفت. این راه در آهار به دو شاخه تقسیم می‌شد؛ شاخه‌ای به سمت شمال غربی به ناحیۀ تاربیشه و جنوب کوههای تاربیشه و کوه آهاربشم می‌رسید و از آنجا سرازیر می‌شد و به شهرستانک می‌رفت. شاخۀ دیگر به ناحیۀ شکرآب و در سمت شمال دشت چمن‌مخمل از ارتفاعات سرازیر می‌گشت و به شهرستانک می‌رسید.
از این راه عموماً در فصلهای بهار و پاییز که وضعیت هوا متغیر بود، استفاده می‌شد، اما راه شاهی یا همان راه کالسکه‌رو صرفاً در فصل تابستان که وضعیت هوا و زمین ثابت بود و احتمال بوران و تگرگ و سیل وجود نداشت، برای رسیدن به شهرستانک انتخاب می‌شد.

ناصر پازوکی طرودی