علوم، فرهنگستان

نویسنده (ها) : علی محمد مرادیان منفرد

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 13 خرداد 1399

علوم، فرهنگستان \ farhangestān-e olūm \ ، مؤسسه‌ای فرهنگی با شخصیت حقوقی مستقل، وابسته به نهاد ریاست‌جمهوری، واقع در خیابان دربند، در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
تأسیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در یک‌صدو‌سی‌وپنجمین جلسۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی، در 15 دی‌ماه 1366، به تصویب رسید؛ اما این نهاد فعالیت خود را به‌طور رسمی در 1369 ش آغاز کرد. ارکان این فرهنگستان عبارت‌اند از: رئیس‌جمهور وقت در مقام ریاست عالی فرهنگستانها، هیئت امنای فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران، مجمع عمومی، رئیس فرهنگستان، شورای علمی، و دبیر.
مجمع عمومی فرهنگستان متشکل از کلیۀ اعضای پیوستۀ آن است. در این مجمع تعدادی از اعضای موسوم به اعضای وابسته نیز اجازۀ حضور دارند، اما نمی‌توانند در رأی گیریهای این مجمع شرکت کنند. ریاست مجمع برعهدۀ رئیس فرهنگستان است. رئیس فرهنگستان با معرفی 3 نفر از سوی مجمع عمومی به رئیس‌جمهور، و انتخاب یکی از آنها توسط وی برگزیده می‌شود. شورای علمی این فرهنگستان متشکل از رئیس فرهنگستان، دبیر، معاونان پژوهشی، رؤسای گروههای علمی و رئیس شورای آینده‌نگری علم و فناوری است. ادارۀ کلیۀ امور اداری و مالی بر عهدۀ دبیر فرهنگستان است. شورای پژوهشی از دیگر ارکان فرهنگستان است. این شورا دو معاونت پژوهشی دارد که عبارت‌اند از: معاونت پژوهشی علوم انسانی و اسلامی، و معاونت پژوهشی علوم محض و کاربردی. دبیر فرهنگستان و یک نماینده (عضو پیوسته) از هر یک از گروههای علمی و رئیس شورای آینده‌نگری علم و فناوری که همگی توسط رئیس فرهنگستان انتخاب می‌شوند، از دیگر اعضای شورای پژوهشی فرهنگستان هستند. فرهنگستان علوم از اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری
تشکیل شده است. عضویت اعضای پیوسته و افتخاری مادام‌العمر، و عضویت اعضای وابسته چهارساله است، اما انتخاب مجدد آنها مانعی ندارد. این اعضا در گروههای علوم انسانی، علوم پایه، علوم دامپزشکی، علوم کشاورزی، علوم مهندسی، و علوم اسلامی فعالیت می‌کنند.
مجموعۀ فرهنگستان علوم در دو ساختمان شش و سه ‌طبقه در همسایگی یکدیگر استقرار دارد. این فرهنگستان با هدف شناسایی تحولات علم و فناوری و اولویت‌بندی آنها و تقویت حوزه‌های پژوهشی راهبردی برای دستیابی به توسعۀ پایدار، اقدام به تشکیل شورایی به نام شورای آینده‌نگری علم و فناوری نموده است. طرحهای پژوهشی این شورا به‌صورت طرحهای درون‌سازمانی و نیز طرحهای برون‌سازمانی (ملی) است. شورای آینده‌نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم تا 1388 ش، 98 طرح پژوهشی را به طور کامل به انجام رسانده است. برگزاری 28 همایش داخلی و میزبانی یا همکاری در برگزاری 14 همایش بین‌المللی از دیگر فعالیتهای این فرهنگستان از ابتدای تأسیس آن تاکنون است.
فصلنامۀ نامۀ فرهنگستان علوم، فصلنامۀ آموزش مهندسی ایران، خبرنامۀ فرهنگستان علوم، و مجلۀ الکترونیکی ´فرهنگ منابع ملی نشریاتی هستند که توسط فرهنگستان علوم منتشر می‌شوند.
کتابخانۀ فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نیز فعالیت خود را از بدو تأسیس این مؤسسه در 1369 ش آغاز کرد. این کتابخانه در حال حاضر، دارای بیش از 000‘ 15 جلد کتاب فارسی و لاتین، 70 عنوان نشریۀ ادواری، و چندین عنوان پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد و دکتری است.
فرهنگستان علوم با کشورهایی از قبیل رومانی، آمریکا، مجارستان، کرواسی، لهستان، آلبانی و جمهوری چک، قرارداد همکاری یا تفاهم‌نامه‌هایی منعقد کرده است. این فرهنگستان یکی از اعضای مجمع بین آکادمیها در امور بین‌المللی، و نیز عضو انجمن آکادمیهای علوم آسیا ست.

مأخذ

اردکانی، علی (مدیر روابط عمومی فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران)، گفت‌وگو با مؤلف.

علی‌محمد مرادیان منفرد