علم و صنعت ایران، دانشگاه

نویسنده (ها) : حسن موسوی زاده

آخرین بروز رسانی : یکشنبه 8 تیر 1399

علم و صنعت ایران، دانشگاه \ dānešgāh-e elm-o sanºat-e īrān \ ، دانشگاهی دولتی و از نخستین مؤسسه‌های آموزش عالی در ایران.

پردیس اصلی دانشگاه علم و صنعت ایران در تهران، خیابان هنگام، خیابان دانشگاه، در محدودۀ منطقۀ 4 شهرداری تهران و در زمینی به مساحت 000‘420 مـ2 واقع است. این دانشگاه دارای 13 دانشکده، یک مرکز آموزش مجازی، و 3 گروه مستقل آموزشی فرهنگ و معارف اسلامی، زبانهای خارجه و تربیت‌بدنی در تهران، و 4 واحد در شهرهای اراک، بهشهر، نور و دماوند است.

پیشینه

این دانشگاه در 1308 ش، با نام «هنرسرای عالی»، و با هدف ایجاد زمینه‌های لازم برای تحصیلات دورۀ عالی مهندسی در کشور، با عنوان مدرسۀ صنعتی دولتی، و با بهره‌گیری از دانش استادان آلمانی و ایرانی در خیابان قوام‌السلطنه (سی تیر کنونی) تأسیس شد. این هنرسرا در 1336 ش، پس از اعمال تغییراتی، به محل فعلی دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک سابق) انتقال یافت و با عنوان «هنرسرای عالی فنی» (انستیتو تکنولوژی تهران) به فعالیت خود ادامه داد. در 1341 ش، این مؤسسه بار دیگر دستخوش تحولاتی گردید و ساختمان آن نیز به محل کنونی دانشگاه علم و صنعت ایران منتقل شد. از آن زمان به بعد، هدف اصلی این هنرسرا تربیت دبیر فنی به‌منظور تأمین نیروی آموزشی لازم برای هنرستانهای صنعتی بود. در 1351 ش، هنرسرای عالی به «دانشکدۀ علم و صنعت ایران» تغییر نام داد و سرانجام در 1357 ش، با توجه به گسترش و تغییرات کیفی کارگاههای علمی و آموزشی، از سوی وزارت آموزش عالی وقت به «دانشگاه علم و صنعت ایران» ارتقا یافت. از آن زمان، این دانشگاه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دانشگاههای مهندسی و علمی ایران شهرتی ملی یافته است.
امروزه، دانشگاه علم و صنعت ایران با توجه به تبصرۀ 36 قانون بودجۀ 1358 ش کل کشور مصوب شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران، و بر اساس قانون تشکیل هیئت‌امنای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری مصوب دهم اسفند 1389 شورای انقلاب فرهنگی اداره می‌شود.

تشکیلات

دانشگاه علم و صنعت ایران زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اداره می‌شود. رئیس دانشگاه با معاونت 4 نایب‌رئیس در امور آموزشی، تحقیقی، اداری و مالی، و امور دانشجویی و فرهنگی، وظیفۀ سازمان‌دهی و سرپرستی امور دانشگاه را برعهده دارد.

دانشکده‌ها

دانشکده‌های مهندسی برق، خودرو، راه‌آهن، شیمی، صنایع، عمران، کامپیوتر، مکانیک، مواد و متالوژی، معماری و شهرسازی، ریاضی، فیزیک، و مرکز آموزش الکترونیک، همگی از دانشکده‌های دانشگاه علم و صنعت ایران‌اند. همۀ این دانشکده‌ها در پردیس اصلی دانشگاه، واقع در شرق تهران قرار دارند؛ همچنین دانشکدۀ فنی و مهندسی اراک، واحد بهشهر و دانشکده‌های نور و دماوند زیر نظر این دانشگاه اداره می‌شوند.
دانشکدۀ مهندسی برق فعالیت خود را در 1308 ش و هم‌زمان با تأسیس دانشگاه آغاز کرد. فضای آموزشی این دانشکده شامل دو ساختمان مجزا ست. در ساختمان قدیمـی دانشکـدۀ بـرق، آزمـایشگاههـای آمـوزشـی ـ پژوهشی، کتابخانه و مرکز کامپیوتر، و در ساختمان جدید و اصلی آن کلاسهای درس، اتاق ریاست دانشکده، اتاق مدیران، اتاق آموزش کارشناسی و تحصیلات تکمیلی، اتاق امور پژوهش و تحقیقات، سالن کنفرانس، سالن سمینارها و آمفی‌تئاتر دانشکده قرار دارد. مجموعۀ دو ساختمان جدید و قدیمی دانشکدۀ برق دارای زیربنای تقریبی 800‘12 مـ2 است. افزون بر این دو ساختمان، ساختمان دیگری با زیربنای 500‘ 17 مـ2 برای دانشکدۀ مهندسی برق در دست ساخت است. دانشجویان این دانشکده در 6 رشتۀ الکترونیک، مخابرات، قدرت، کنترل، مهندسی پزشکی و مخابرات امن به تحصیل می‌پردازند. دانشکدۀ مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت ایران با مرکز بین‌المللی انستیتو مهندسی قدرت مسکو، مرکز تحقیقات الکترونیک و میکروالکترواپتیک دانشگاه مون‌پلیۀ فرانسه و دانشگاه نورتمبریای انگلستان همکاری مستمر دارد.
دانشکدۀ مهندسی خودرو در 1379 ش تأسیس شد و شروع به جذب دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مهندسی خودرو در 3 گرایش کرد. ایجاد مقطع دکتری این مهندسی نیز در 1387 ش به تصویب رسید.
دانشکدۀ مهندسی راه‌آهن یکی دیگر از دانشکده‌های دانشگاه علم و صنعت ایران است که در 1376 ش تأسیس شد. مهندسی خط و سازه‌های ریلی، مهندسی ماشینهای ریلی، و مهندسی حمل‌ونقل ریلی در مقطع کارشناسی، و مهندسی راه‌آهن برقی، مهندسی خطوط راه‌آهن، مهندسی ماشینهای ریلی، مهندسی حمل‌ونقل ریلی، مهندسی علائم و ارتباطات، و مهندسی ایمنی در راه‌آهن در مقطع کارشناسی ارشد، گرایشهای موجود در این دانشکده هستند.
دانشکدۀ مهندسی مکانیک که در 1311 ش تأسیس شد، از قدیمی‌ترین دانشکده‌های این دانشگاه به شمار می‌آید و دارای گرایشهای طراحی جامدات، حرارت و سیالات، ساخت و تولید، هوافضا، و بیومکانیک و 3 مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است.
دانشکدۀ مهندسی شیمی در 1314 ش تأسیس شد. دانشجویان این دانشکده در گرایشهای طراحی، شبیه‌سازی و کنترل فرایند، مهندسی واکنشهای شیمیایی، فرایندهای جداسازی، صنایع شیمیایی معدنی، ترمودینامیک، و بیوتکنولوژی به تحصیل می‌پردازند.
دانشکدۀ مهندسی صنایع در 1352 ش، با تغییر رشتۀ ماشین‌سازی به مهندسی صنایع، در دانشگاه علم و صنعت ایران تأسیس شد و فعالیت آن تاکنون در 3 گرایش تولید صنعتی، تحلیل سیستمها و تکنولوژی صنعتی ادامه دارد. در 1364 ش، فعالیتهای آموزشی این دانشکده در سطح تحصیلات تکمیلی با گرایش مهندسی صنایع آغاز شد و پس از گذشت یک دهه، شمار رشته‌ها و گرایشهای مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد این دانشکده به 5 رشته افزایش یافت. مهندسی صنایع، مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی، مدیریت سیستم و بهره‌وری، مدیریت اجرایی، و مهندسی تجارت الکترونیک گرایشهای مقطع کارشناسی ارشد این دانشکده، و مهندسی صنایع، مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی، و مدیریت سیستم و بهره‌وری، گرایشهای مقطع دکتری آن هستند.
دانشکدۀ مهندسی کامپیوتر فعالیت خود را به طور رسمی در 1368 ش آغاز کرد. این دانشکده نیز در 3 مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می‌پذیرد.
دانشکدۀ معماری و شهرسازی فعالیت خود را در 1347 ش با پذیرش دانشجوی کارشناسی در رشتۀ معماری آغاز کرد. این دانشکده دارای رشته‌ها و گرایشهای متعددی است که از آن میان می‌توان به رشتۀ مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، رشتۀ معماری با گرایشهای پایداری، مسکن و فناوری، و رشتۀ شهرسازی با گرایش برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای اشاره کرد.
دانشکدۀ مهندسی مواد و متالوژیِ دانشگاه علم و صنعت ایران، بنیان‌گذار آموزش مهندسی متالوژی و سرامیک در ایران است. این دانشکده در 1336 ش، با عنوان «گروه ریخته‌گری و ذوب فلزات» تأسیس شد. در 1357 ش، با تبدیل دانشکدۀ علم و صنعت به دانشگاه، بخش متالوژی نیز به «دانشکدۀ مهندسی متالوژی» تغییر یافت. این دانشکده در 1362 ش، برای نخستین‌بار در ایران اقدام به پذیرش دانشجو در گرایش مهندسی سرامیک کرد. در سالهای بعد، به ترتیب دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوستۀ شناسایی و انتخاب مواد فلزی، کارشناسی ارشد سرامیک و دکتری مواد در این دانشکده تأسیس شد.
دانشکدۀ ریاضیِ دانشگاه علم و صنعت ایران با دو گرایش محض و کاربردی، در نخستین سالهای دهۀ 1370 ش، و با تلاشهای گروه ریاضی این دانشگاه تأسیس شد. در 1384 ش، گرایشهای آمار و علوم کامپیوتر نیز به گرایشهای این دانشکده افزوده شدند.
مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه علم و صنعت ایران در 1383 ش تأسیس شد و امروزه (1390 ش) در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های مهندسی صنایع، مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات، مهندسی شیمی، و مدیریت اجرایی به فعالیت می‌پردازد.

واحدهای دانشگاه

واحد اراک دانشگاه علم و صنعت ایران در 1367 ش، در مرکز این شهر تأسیس شد. رشتۀ مهندسی مکانیک با گرایشهای ساخت و تولید، تأسیسات حرارتی و برودتی، معدن، و برق (با گرایش قدرت)، و رشتۀ مهندسی عمران ـ نقشه‌برداری، رشته‌های مورد تدریس در واحد اراک این دانشگاه هستند.
واحد بهشهر دانشگاه علم و صنعت ایران در 1373 ش و با 3 رشتۀ مهندسی کامپیوتر (گرایش نرم‌افزار)، مهندسی صنایع (گرایش تولید صنعتی) و ریاضی کاربردی در شهرستان بهشهر تأسیس شد. در 1388 ش، رشتۀ مهندسی برق ـ الکترونیک نیز به رشته‌های این دانشگاه افزوده شد.
واحد دماوند دانشگاه علم و صنعت ایران در 1384 ش و با تدریس یک دوره رشتۀ مهندسی مکانیک به‌صورت فراگیر در مقطع کارشناسی تأسیس شد. واحد نور این دانشگاه نیز در 1383 ش دایر گردید. طرحهای توسعه‌ای این دو دانشگاه همچنان ادامه دارد.
کتابخانۀ مرکزی دانشگاه علم و صنعت که در 1337 ش تأسیس شد، در قسمت شمالی پردیس دانشگاه و در فضایـی حـدود 000‘2 مـ2، در ساختمانی دوطبقـه قرار دارد. بخشی از این کتابخانه در 1376 ش، و بخشهای دیگر آن در 1381 ش بازسازی شد و گسترش یافت.
دانشگاه علم و صنعت ایران همواره در ارائۀ مقالات علمی به مجامع علمی داخلی و بین‌المللی و نشریات معتبر جهانی، شرکت در مسابقات علمی بین‌المللی، همچنین در ارائۀ خدمات و امتیازات به دانشجویان ممتاز کوشیده است. پژوهشکدۀ سبز، مرکز تحقیقات سیمان، مرکز تحقیقات قیر و مخلوطهای آسفالتی، مرکز تحقیقات و فناوری اطلاعات، مؤسسۀ کامپوزیت با مشارکت دفتر همکاریهای فناوری نهاد ریاست‌جمهوری، و پژوهشکدۀ الکترونیک از جملۀ مراکز تحقیقاتی این دانشگاه به شمار می‌آیند. همچنین براساس اظهار کمیسیونهای بررسی تنظیم‌شدۀ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 3 مرکز دانشگاهی تحقیقاتی منابع آبی، علوم الکترونیک، و مواد پیشرفته از سوی دانشگاه علم و صنعت ایران به‌عنوان مراکز آموزشی عالی در کشور تأسیس شده‌اند.
دانشگاه علم و صنعت ایران هم‌اکنون با مؤسسات بیـن‌المللی‌ای چـون دانشگاه فنـی بـرلین، دانشگاه فنـی کلاوستال، دانشگاه پلی‌تکنیک میلان، دانشگاه دیکن، دانشگاه کاگوشیما، آکادمی متالوژی ملی اوکراین، دانشگاه علم و صنعت سودان، دانشگاه تورینو، دانشگاه سایمون‌فریزر، و دانشگاه ایالتی معماری و مهندسی قازان و مؤسسۀ مرکزی علمی و تحقیقاتی زمین‌شناسی و کانیهای غیرفلزی در فدراسیون روسیه همکاری می‌کند. همچنین ازطریق برنامه‌های انجمن بین‌المللی تبادل دانشجویان برای کسب تجارب فنی، شماری از دانشجویان این دانشگاه به‌عنوان کارآموز به برخی از مؤسسه‌های تحقیقاتی و آموزشی در کشورهای آلمان، ترکیه، یونان و اتریش اعزام شده‌اند. دانشگاه علم و صنعت ایران عضو انجمن بین‌المللی دانشگاهها، اتحادیۀ دانشگاههای جهان اسلام و انجمن دانشگاههای آسیا و اقیانوسیه است. از نشریه‌های علمی این دانشگاه می‌توان به مجلۀ بین‌المللی مهندسی عمران، مجلۀ مهندسی برق و الکترونیک، مجلۀ علم و مهندسی مواد ایران، نشریۀ بین‌المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، نشریۀ بین‌المللی مهندسی صنایع و تحقیقات تولید، و نشریۀ بین‌المللی مهندسی معماری و شهرسازی اشاره کرد.
محمدباقر نیو، نخستین دانش‌آموختۀ مهندسی (مهندسی ماشین در 1311 ش) در ایران و پایه‌گذار صنایع کاشی و نساجی جدید، ضراب‌خانه، چینی‌سازی و چای‌کاری کشور؛ نصرالله بهرام‌زادگان، پدر علم جوشکاری در ایران؛ ابراهیم صادقی، پدر علم ماشین‌افزار در ایران؛ منوچهر سالور، دانش‌آموختۀ رشتۀ مهندسی شیمی در 1314 ش و بنیان‌گذار صنعت سیمان در ایران؛ جلال حجازی، دانش‌آموختۀ رشتۀ مهندسی مواد متالوژی در 1344 ش و پایه‌گذار صنعت ریخته‌گری در ایران؛ و واهاک کاسپاری مارقوسیان، پدر علم سرامیک در ایران، همگی از چهره‌های علمی بنام و تأثیرگذار کشورند که تحصیلات خود را در دانشگاه علم و صنعت ایران به پایان رسانده‌اند.
سردر ورودی جدید این دانشگاه که تلفیقی از معماری ایرانی و اسلامی است، در 1385 ش در این مکان نصب شده است. این سردر که کار ساخت آن 3 سال به طول انجامید، نخستین سردرِ دانشگاهی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی طراحی و ساخته شده است. این سردر متشکل از دو پوسته است که هریک از آنها شامل دو قوس‌اند؛ قوسهای جناغی داخل برگرفته از معماری اسلامی، و قوسهای مازه‌دار بیرونی یادآور شیوۀ معماری متعلق به ایران باستان و نماد علم و فناوری‌اند. در اسفندماه 1386، 5 تن از شهیدان گمنام جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، در محوطۀ این دانشگاه به خاک سپرده شدند.

مآخذ

«دانشگاه علم و صنعت»، دانشنامه (مل‌ )؛ دانشگاه علم و صنعت ایران (مل‌ )؛ «سردر جدید دانشگاه علم و صنعت ایران افتتاح می‌شود»، خبرگزاری فارس (مل‌ )؛ کتابخانۀ دانشگاه علم و صنعت ایران (مل‌ )؛ نیک‌روان، مرتضى و عرفان قادرمزی، «گزارشی از طراحی و ساخت سردر دانشگاه علم و صنعت ایران و به کارگیری بتـن خـودمتـراکم (SCC)»، سیـزدهمین کنفـرانس دانشجویان عمران سراسر کشور، کرمان، 1385 ش؛ نیز:

Daneshnameh, http: / / daneshnameh.roshd.ir / mavara / mavara-print.php?page=...(acc.Sep.20,2011); Dl.iust, htpp: / / dl.iust.ac.ir; Farsnews, http: / / www.farsnews. com / printable. php?nn=8508030021; Iust, http: / / www. iust.ac.ir.

حسن موسوی‌زاده