لتیان، سد

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : جمعه 6 تیر 1399

لتیان، سد \ sadd-e latyān \ ، سدی بر روی رودخانۀ جاجرود واقع در جنوب شرقی شهر لواسان و 20کیلومتری شمال شرقی تهران.

نام سد لتیان از روستایی به همین نام که اکنون به زیر آب رفته، گرفته شده است. عملیات ساختمانی این سد در 1342 ش آغاز شد و در 1346 ش با نام سد فرحناز، دختر محمدرضا شاه پهلوی، به بهره‌برداری رسید. این سد بر روی رودخانۀ جاجرود با حوضۀ آبریزی به مساحت 800‘69 هکتار و با متوسط جریان آب سالانه به میزان 35 میلیون مـ3 در فاصلۀ 20کیلومتری شمال‌شرقی تهران احداث شده است. اهداف مورد نظر برای احداث سد لتیان، مهار سیلابهای سالانه و جلوگیری از زیانهای ناشی از سیل، تأمین بخشی از آب آشامیدنی مردم شهر تهران، تنظیم آب مورد نیاز برای مصارف کشاورزی زمینهای دشت ورامین، و تولید سالانۀ انرژی برقابی و کمک به شبکۀ سراسری برق به‌ویژه در ساعتهای اوج مصرف برق بود.
نوع سد لتیان از انواع سدهای بتونی پایه‌دار است. ارتفاع بتونی این سد از کف پی 107 متر، و ارتفاع آن از بستر رودخانه 80 متر، و طول تاج آن 450 متر است. گنجایش نهایی یا کل مخزن سد لتیان 95 میلیون مـ3، اما گنجایش مفید آن 85 میلیون مـ3 است. وزن مصالح و مواد مصرفی برای احداث سد لتیان 000‘770 تن بود. سرریزهای این سد از نوع روباز و تونلی بوده و ظرفیت تخلیۀ سرریزهای روباز 650 مـ3 در ثانیه، و میزان تخلیۀ نوع تونلی 100‘1 مـ3 در ثانیه است. مساحت آب دریاچۀ سد لتیان در حداکثر تراز آب و پر بودن مخزن 3 / 3 کمـ2 است و ارتفاع آب و تراز تاج سد از سطح آبهای آزاد جهان 612‘1 متر است.
در فاصلۀ 000‘1متری جنوب و پایین‌دست سد اصلی لتیـان، سد کـوچک‌تر دیگری از نـوع وزنـی ـ بتونی به منظور یکنواخت کردن جریان آب رودخانه احداث شده است. ارتفاع این سد فرعی از پی 45 متر، و بلندی آن از بستر رودخانۀ جاجرود 30 متر، و گنجایش کل مخزن آن 000‘840 مـ3 است. تراز تاج سد تنظیمی فرعی از سطح آب دریاهای آزاد حدود 5 / 537‘1 متر است.
برای افزایش و توسعۀ منابع آب سد لتیان به‌منظور پاسخ‌گویی به نیاز روزافزون آب آشامیدنی تهران، در 1367 ش از طریق احداث تونل انتقال آب سد لار به روستای کلان به طول 20 کمـ ، سالانه به طور متوسط 180 میلیون مـ3 آب از سد لار به نیروگاه برق روستای کلان و از آنجا به مخزن سد لتیان و همچنین تصفیه‌خانۀ شمارۀ 5 تهران منتقل می‌شود.
در بخشی از تأسیسات سد لتیان نیروگاه برقی به منظور بهره‌گیری از انرژی آب برای تولید برق احداث شد. قدرت تأسیسات نیروگاه برق مذکور 5 / 22 × 2 مگاوات و نوع توربین آن فرانسیس عمودی با مدل سنکرون 24 قطبی، و میزان متوسط انرژی تولیدی سالانه 000‘70 مگاوات است. ولتاژ تولیدی مولد مذکور 11 کیلو ولت، و ولتاژ خط انتقال نیروی آن 63 کیلو ولت، و ارتفاع مؤثر آب حدود 80 متر است.

ناصر پازوکی طرودی