نیکنام ده

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : دوشنبه 2 تیر 1399

نیکنام‌ده \ nīk-nām-deh \ ، از روستاهای دهستان لواسان بزرگ در بخش لواسانات.
این روستا در °51 و ´44 طول شرقی، و °35 و ´49 عرض شمالی، در ارتفاع 879‘ 1متری از سطح دریا و فاصلۀ 12کیلومتری پلیس‌راه جاجرود و دوکیلومتری شمال جادۀ آسفالتۀ جاجرود به روستاهای شرقی لواسان واقع شده است. در شمال این روستا کوه چال‌کرمی، پشت‌کیله و تپۀ عمرکشان، در شرق آن، قلۀ درازچشمه، در غرب، قلۀ اَلون، و در جنوب، کوه آراکوه قرار دارد. برخی از اهالی نیکنام‌ده معتقدند آراکوه زادگاه زردشت بوده است.
در مرکز و اطراف نیکنام‌ده، مزارع و مراتعی وجود دارد که عبارت‌اند از: سَماوا، مرجارک، کهنه‌ده، مزرعۀ هنزا، زرین‌در، سُوآدر، گُلْبیون، تنگ حسین، تنگ علی و صحرای کرچک.
روستای نیکنام‌ده از بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین روستاهای منطقۀ لواسان و شمیران به‌شمار می‌آید و بالغ بر 200‘1 واحد مسکونی و 670 خانوار جمعیت دارد. جمعیت این روستا در زمستان به میزان اندکی کاهش می‌یابد. گفته می‌شود جمعیت این روستا در تابستان حدود 300‘2 نفر، و در زمستان حدود 700‘1 نفر است.
بیشتر جمعیت نیکنام‌ده دارای نام خانوادگی گندمی هستند که از ساکنان اولیه و بومی این روستا به‌شمار می‌آیند. بقیۀ افراد روستا نیز نام خانوادگی جمالیان، عبادی، شیرجیان، طاهریان، ملکیان، بندعلیان، سبزعلیان، جعفری و یافتیان که خود به 3 طایفۀ شاهانی، آهاری و کرمی تقسیم می‌شوند، دارند. بنا به گفتۀ اعضای شورای نیکنام‌ده به جز طایفۀ گندمی بقیۀ افراد، مهاجران یا تبعیدیانی هستند که در زمان حکومت زندیه و قاجار در این محل اسکان داده شده‌اند.
روستای نیکنام‌ده محلاتی دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: محلۀ شاهان در شرق، درۀ حصار در مرکز، بالِنْکوه در شمال، چال‌باغ، خدابخشی یا استلک، پشت محله در مرکز، پشت باران در شمال، مرجارک در شرق، و هنزا در جنوب.
بنا بر گفتۀ اهالی کهن‌سال این روستا، روستای نیکنام‌ده تا اواسط حکومت قاجار بهمن‌ده نامیده می‌شد؛ زیرا موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی و آب‌وهوای سرد منطقه موجب بارش برف زیاد و بهمنهای سنگین در زمستان در اطراف روستا، به‌ویژه از کوههای سمت شمال شرقی می‌شد.
از غرب روستای نیکنام‌ده و در جهت شمال شرقی به جنوب غربی، رودخانۀ برگ‌جهان جریان دارد. این رودخانه در جنوب غربی روستای نیکنام‌ده در محلی به نام خانه‌رودبار به رودخانۀ لواسان یا لومبون متصل شده و به سمت غرب امتداد می‌یابد، سپس به سد لتیان می‌ریزد. سد لتیان در زمینهای روستای نیکنام‌ده ساخته شده است. لتیان نام مزرعه و روستای کوچکی در جنوب غربی محل سد لتیان بود. مزرعه و روستای کوچک دیگری با نام ملارد در شمال شرقی ــ محلی که امروز تاج سد در آن قرار دارد ــ وجود داشت. در غرب سد نیز مزرعۀ دیگری بود که امروزه جنگل‌کاری شده است.
درگذشته اهالی این روستا به کار دامداری و کشاورزی، به‌ویژه کشت دیم گندم اشتغال داشتند. میزان تولید گندم درگذشته به حدی بود که به نقاط دیگر صادر می‌شد. امروزه شمار زیادی از اهالی روستا شغل باغداری و پرورش زنبور عسل دارند، بقیه نیز با کار در کارگاههای صنعتی ناحیۀ کمرد جاجرود یا مشاغل دولتی و خدماتی امورات خود را می‌گذرانند.
آب مصرفی اهالی روستای نیکنام‌ده از اوایل سال 1388 ش، از طریق تونل آب سد لار که به تهران منتقل می‌گردد، تأمین می‌شود. پیش از این، آب مصرفی روستا از چشمه‌هایی که بیشتر در محلات مختلف بود و هستۀ اولیه هر محله را تشکیل می‌داده تأمین می‌شد؛ اما میزان آن برای نیاز مردم کافی نبود. از چشمه‌های معروف روستای نیکنام‌ده که آب گوارا و خنکی دارد، می‌توان از سوآدر و زریندر نام برد.
در روستای نیکنام‌ده به‌سبب جمعیت زیاد و کمابیش ثابت، مؤسسات و تشکیلات روستایی نظیر مدرسه‌های ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان و هنرستان، خانۀ بهداشت، مخابرات و جز آنها فعال‌اند.
روستای نیکنام‌ده به رغم وسعت و قدمت فراوان، فاقد بافت فرهنگی ـ تاریخی است. بیشتر بناهای تاریخی آن نظیر مسجد، حسینیه، حمام و خانه‌های تاریخی در سالهای پس‌از دهۀ 1350 ش تخریب، و به جای آنها ساختمانهای نوساز بنا شده‌اند. در جنوب روستا محلی وجود دارد که اهالی آن را توک‌دشت می‌نامند و معتقدند که در آنجا گنجهای فراوانی وجود داشته که سالها قبـل از آنجا بـرده شده است. تنها اثـر تاریخـی ـ فرهنگی باقی‌مانده در اطراف روستای نیکنام‌ده، محوطۀ باستانی استل سومه‌وار در مزارع و زمینهای شرق روستا ست که سَماوا نامیده می‌شود. این اثر در 1382 ش، با شمارۀ 367‘10 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

ناصر پازوکی طرودی