امام صادق (ع)، دانشگاه

نویسنده (ها) : اردشیر سنایی

آخرین بروز رسانی : جمعه 15 آذر 1398

امام صادق (ع)، دانشگاه \ dānešgāh-e emām sādeq\ ، از نهادهای آموزش عالی با هدف تلفیق مباحث جدید دانشگاهی با علوم حوزوی (تأسیس: 1361 ش/ 1982 م).
دانشگاه امام صادق (ع)، پس از پیروزی انقلاب اسلامی (1357 ش)، با هدف مشارکت در تأمین زیرساخت علمی کشور، و حل معضلات و مشکلات جامعۀ اسلامی، به ریاست آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی تأسیس شد. اندیشۀ ایجاد این دانشگاه در سالهای پیش از انقلاب اسلامی شکل گرفته، و اساسنامۀ آن هم در آن زمان تدوین شده بود (مهدوی، 395-396).
شخصیتهایی چون آیت‌الله حسینعلی منتظری، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، آیت‌الله علی مشکینی، آیت‌الله ابراهیم امینی، آیت‌الله محمد امامی کاشانی و نیز آیت‌الله مهدوی کنی، از اعضای هیئت مؤسس دانشگاه بودند و بعدها هیئت امنای آن را تشکیل دادند. آیت‌الله مهدوی کنی از همان بدو تأسیسِ دانشگاه، به‌عنوان جانشین هیئت امنا، ریاست دانشگاه را شخصاً برعهده گرفت. هیئت مدیره، که برخی از آنها عضو هیئت امنا هم هستند، در ادارۀ امور مشارکت دارند (همو، 396-397).
برخی از هدفهای عمدۀ دانشگاه عبارت‌اند از: تحقق عملی پیوند حوزه و دانشگاه و تربیت دانشجویانی دین‌محور، متخصص در علوم دانشگاهی و حوزوی و هماهنگ با هدفها و سیاستهای نظام جمهوری اسلامی؛ ارائۀ الگویی نو در راستای تعلیم و تبلیغ معارف اسلامی؛ تربیت کردن نیروها به قصد ایجاد تحولی اساسی در نظام آموزش عالی و ادارۀ امور جامعۀ اسلامی؛ پژوهش‌محور کردن آموزشها؛ متعهد بودن دانش و دانشگاهیان در قبال عدالت، حرمت و کرامت و افزایش انسجام اجتمـاعی («بیانیه ... »، بش‌ )؛ تربیت کردن دانش‌آموختگانی آشنا با مسائل و علوم روز و مسائل اسلامی برای تدریس و تبلیغ (مهدوی، 402).
تشکیلات دانشگاه مشتمل است بر: حوزۀ ریاست؛ معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی؛ معاونت اداری و مالی؛ معاونت پژوهشی؛ معاونت دانشجویی و فرهنگی؛ معاونت طرح و برنامه؛ دانشکده‌ها و بخشها؛ مرکز تحقیقات؛ واحد خواهران؛ کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی؛ ادارۀ کل روابط عمومی و بین‌المللی؛ و تحقیقات، گزینش و پذیرش دانشجو (دانشگاه ... ، بش‌ ).
هیئت مؤسس، هیئت امنا، ریاست و شورای دانشگاه ارکان اصلی آن به شمار می‌روند. مسئولیت ادارۀ امور دانشگاه با هیئت امنای آن است. اعضای هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه را، هم روحانیون و هم غیر روحانیان (دانشگاهی و غیردانشگاهی، شامل 10 تن) تشکیل می‌دهند.
شورای دانشگاه امام صادق (ع) از اعضای هیئت رئیسۀ دانشگاه، رؤسای دانشکده‌ها و مرکز تحقیقات، دو تن استاد یا دانشیار عضو هیئت علمی و واجد شرایط، به انتخاب رئیس دانشگاه، تشکیل شده، و وظایف آن عبارت است از: بررسی طرح جامع دانشگاه برای ارائه به هیئت امنا؛ بررسی و تأیید برنامه‌های پیشنهادی آموزشی و پژوهشی؛ بررسی گزارشهای سالانۀ امکانات علمی دانشگاه؛ سیاست‌گذاری پذیرش و گزینش با توجه به اهداف و امکانات؛ بررسی مشکلات دانشگاه و ارائۀ راه‌حلهای لازم؛ ارزیابی کلی عملکرد دانشگاه، و بررسی و تصویب آیین‌نامه‌های داخلی و آیین‌نامه‌های کمیسیونهای داخلی شورا («شورا ... »، بش‌ ).
دانشگاه به منظور ایجاد هماهنگی در برنامه‌ریزی و امور اجرایی و همکاری با شورای دانشگاه و هیئت رئیسه در هر یک از حوزه‌های معاونت دانشگاه، شوراهایی تخصصی تشکیل داده است (همانجا).
دانشگاه امام صادق (ع) از میان متقاضیان ورود، شماری را پس از آزمونْ گزینش می‌کند و مباحث قدیم حوزوی را در قالب دانشگاهی و در کنار دروس جدید دانشگاهی به آنها آموزش می‌دهد. با توجه به اینکه تلفیق علوم عرفی با معارف اسلامی رویکرد غالب دانشگاه امام صادق (ع) به شمار می‌رود، همۀ رشته‌ها و دانشکده‌ها پیشوند معارف اسلامی دارند (مهدوی، همانجا).
دانشگاه امام صادق (ع) در حال حاضر (زمستان 1387 ش)، از 6 دانشکده تشکیل می‌شود: دانشکدۀ الٰهیات، معارف اسلامی و ارشاد (شامل گروههای آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، علوم قرآن و حدیث، فلسفه و کلام)، معارف اسلامی و علوم سیاسی (شامل گروههای آموزشی علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، اندیشه‌های سیاسی اسلام، مطالعات سیاسی جهان اسلام، مطالعات ایران و جامعه‌شناسی سیاسی)، معارف اسلامی و حقوق (شامل گروههای آموزشی حقوق خصوصی، جزا و حقوق اسلامی)، دانشکدۀ معارف اسلامی و اقتصاد (شامل گروههای آموزشی اقتصاد نظری، اقتصاد اسلامی، اقتصاد کمی و کاربردی، اقتصادسنجی و اقتصاد بخش عمومی)، دانشکدۀ معارف اسلامی و مدیریت (شامل گروههای آموزشی مالی، صنعتی و بازرگانی) و دانشکدۀ معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات (شامل گروههای آموزشی ارتباطات و فرهنگ، ارتباطات و دین، و تاریخ و فرهنگ) (پیام ... ، 10-15).
همۀ رشته‌های تحصیلی دانشگاه امام صادق در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته ارائه می‌شود. جز آن، دو رشتۀ کارشناسی ارشد ناپیوستۀ اندیشه‌های سیاسی در اسلام و تاریخ تشیع، و دوره‌های دکتری در رشته‌های علوم اقتصادی، الٰهیات و معارف اسلامی، علوم سیاسی، فرهنگ و ارتباطات و حقوق هم در این دانشگاه دایر است. تحصیل در دانشگاه امام صادق (ع) رایگان، و در مقطع کارشناسی شبانه‌روزی است و در همۀ رشته‌ها، زبان خارجی و زبان عربی و دروس معارف اسلامی ارائه می‌شود («تاریخچه ... »، بش‌ ).
بخش زبان انگلیسی، بخش زبان عربی (شامل گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب) و مرکز تحقیقات دانشگاه (شامل گروههای پژوهشی اندیشۀ سیاسی اسلام، ارتباطات و دین، مطالعات قرآنی، نظام مالی اسلامی، مدیریت، مطالعات حقوقی ـ سیاسی جوانان، اقتصاد اسلامی، علوم سیاسی و فرهنگ و ارتباطات)، از واحدهای وابسته به شمار می‌روند (دایرةالمعارف ... ، 1/ 466؛ مرکز ... ، بش‌ ). فصلنامۀ اندیشۀ صادق نیز از سوی این مرکز منتشر می‌شود.
در 1369 ش واحد خواهران دانشگاه امام صادق (ع)، با هدف آموزش زنان مدرس، پژوهشگر و مبلغ تأسیس شد (پیام، 26). ادارۀ این واحد جز در سطح کلان، از واحد برادران دانشگاه مستقل است (مهدوی، 406-407). در واحد خواهران 5 رشتۀ تحصیلی معارف اسلامی و علوم تربیتی، فقه و حقوق اسلامی، فلسفه و کلام اسلامی، معارف اسلامی و حقوق و زبان و ادبیات عرب در مقطع کارشناسی، و دو رشتۀ مدیریت آموزشی و حقوقی خانواده در مقطع کارشناسی ارشد ارائه می‌شود (پیام، 27).
دانشگاه امام صادق (ع) غیردولتی است و هزینه‌های آن از محل درآمدهای شماری واحد اقتصادی وابسته تأمین می‌شود (مهدوی، 398). مجموعۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه شامل بیش از 000‘121 جلد کتاب فارسی و غیرفارسی، 112 عنوان نشریۀ ادواری فارسی و غیرفارسی و 500‘48 حلقه نوار صوتی، تصویری و لوح فشرده است (پیام، 20). فصلنامۀ پژوهش دانشگاه امام صادق، مجلۀ نامۀ حکمت و دو فصلنامۀ دانش سیاسی و اندیشۀ مدیریت از انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، و نشریۀ ندای صادق و مشکٰوة النور از انتشارات واحد خواهران دانشگاه است («اداره ... »، بش‌ ؛ پیام، 28). تا تابستان 1388 ش، حدود 000‘2 تن از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند.

مآخذ

«ادارۀ نشریات» (مل‌ )؛ «بیانیۀ رسالت دانشگاه»، دانشگاه امام صادق (ع) (مل‌ )؛ پیام صادق، ویژه‌نامۀ داوطلبان ورود به دانشگاه، تهران، بی‌تا؛ «تاریخچۀ دانشگاه امام صادق (ع)» (مل‌ )؛ دانشگاه امام صادق (ع) (مل‌ )؛ دایرةالمعارف آموزش عالی، به کوشش نادرقلی قورچیان و دیگران، تهران، 1383 ش؛ «شورای دانشگاه»، دانشگاه امام صادق (ع) (مل‌ )؛ مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق (ع) (مل‌ )؛ مهدوی کنی، محمدرضا، خاطرات، به کوشش غلامرضا خواجه سروی و مصطفى فیض، تهران، 1385 ش؛ نیز:

«Bayāniy(yy)e ... », www.isu.ac.ir/ Farsi/ BRD.htm (acc. Nov. 21, 2009); «Edāre ... », http:/ / rcu.isu.ac.ir/ nashriat.aspx (acc.Nov. 21, 2009); Imam Sadegh University, www. isu.ac.ir (acc. Dec. 20, 2008); RCU, http:/ / rcu.isu.ir/ sazman.aspx (acc. Nov. 21, 2009); «Šowrā ... », www. isu.ac.ir/ Farsi/ Managements/ Councils.htm (acc. Nov. 21 , 2009); »Tarīxče ... «, www.isu.ac.ir/ Farsi/ History. htm (acc. Nov. 21, 2009).
اردشیر سنایی