آقا سید حسین، کوچه

نویسنده (ها) : علی کرم همدانی

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 9 خرداد 1402

آقا سید حسین، کوچه \kūče-ye āqā seyyed hoseyn\، کوچه‌ای واقع در محلۀ چاله‌میدان در جنوب بقعۀ امامزاده یحیى در تهران عهد ناصری.
در «نقشۀ نجم‌الدوله» از تهران که در 1309 ق ترسیم شده، این کوچه در جنوب بقعۀ امامزاده یحیى و در شمال کوچۀ صابونیها، منشعب از گذر امامزاده یحیى، در جانب شرقی این گذر جانمایی گردیده است. در نقشۀ یادشده، این کوچه از روبه‌روی تکیۀ ابوالقاسم شیرازی، در جانب غربی گذر امامزاده یحیى، به‌سمت شرق کشیده شده، و در مسیر خود با اندکی انحراف به‌سمت شمال، دوباره در جهـت غرب به شرق امتداد یـافته است (نک‌ : اطلس ... ، 83).
باتوجه‌به اینکه محلۀ چاله‌میدان و زمینهای پیرامون بقعۀ امامزاده یحیى از قدیمی‌ترین مراکز سکونت در تهران به شمار می‌رود، می‌توان بر این گمان بود که این کوچه از مراکز سکونتی تهران، حتى پیش از پایتخت‌شدن این شهر بوده است. این گمان را نقشۀ تهران در روزگار محمد شـاه قاجار (سل‌ 1250‌-1264 ق/ 1834-1847 م)، که توسط برزین ترسیم شده است، تقویت می‌کند. در این نقشه، در ابتدای محل بعدی کوچۀ آقا سید حسین، در جایی که از گذر امامزاده یحیى منشعب می‌شود، ساخت‌و ـ سازهایی نشان داده شده است (نک‌ : همان، 30). در «نقشۀ کرشیش» از تهران که در 1275 ق به چاپ رسیده است، از محل این ساخت‌وسازها، کوچه‌ای که نام آن ثبت نشده، به‌سمت شرق امتداد یافته که منطبق با کوچۀ آقا سید حسین، در «نقشۀ نجم‌الدوله» است. در «نقشۀ کرشیش» این کوچه بدون انحراف به‌سمت شمال که در «نقشۀ نجم‌الدوله» دیده می‌شود، نشان داده شده است (نک‌ : همـان، 46، 83). اختلاف در وضعیت این کوچه در این دو نقشه می‌تواند ناشی از بی‌دقتی کرشیش در ترسیم نقشه، یا گسترش این کوچه در فاصلۀ سالهای 1275 تا 1309 ق باشد.
در داده‌های سرشماری سال 1269 ق از تهران، در محلۀ چاله‌میدان از دو خانه با نامهای خانۀ سید حسین قزوینی و خانۀ آقا سید حسین بروجردی یاد شده است. اگر نام کوچۀ آقا سید حسین برگرفته از نام یکی از این دو تن باشد، می‌توان گفت این کوچه دست‌کم از اوایل دورۀ نـاصری بدین نام خوانده می‌شده است (نک‌ : آمار ... ، 267). برپایۀ آمارنامۀ سال 1317 ق که در روزگار مظفرالدین شاه گردآوری شده است، کوچۀ آقا سید حسین در محدودۀ «پاتوق اول و دوم» موسوم به پاتوق حاج غلامرضا و حاج رحیم که درواقع هر پاتوق محدودۀ حوزۀ استحفاظی نظمیۀ تهران بوده، جای داشته است (نک‌ : همـان، 559 بب‌ ).
امروزه کوچۀ آقا سید حسین، با نام کوچۀ «قنادها» در جنوب بقعۀ امامزاده یحیى در محدودۀ منطقۀ 12 شهرداری تهران همچنان برجا ست. از اماکن قابل ذکر در این کوچـه می‌توان به فـاطمیۀ کربلاییهـا اشـاره کـرد (نک‌ : نقشه ... ‌).

مآخذ

آمار دارالخلافۀ تهران، به کوشش سیروس سعدوندیان و منصوره اتحادیه، تهران، 1368 ش؛ اطلس تهران قدیم؛ نقشۀ تهران.

علی کرم‌همدانی