بند یخچال

نویسنده (ها) : سیما صفری

آخرین بروز رسانی : شنبه 16 آذر 1398

بند یخچال \ band-e yax-čāl\ ، منطقه‌ای سنگ‌نوردی واقع در شمال پس‌قلعه، در مسیر راه شیرپلا.
نام بند یخچال یادآور پدیدآمدن ورزش سنگ‌نوردی در ایران است. برای رسیدن به این منطقه می‌توان از طریق میدان سربند، در راهی پاکوب و پهن، رو به شمال حرکت کرده، پس از ایستگاه دوم تله‌سیژ و با گذر از بالای آبادی پس‌قلعه به دو راهی بند یخچال رسیده، آن‌گاه از پل گذر کرده و در سوی دیگر آن، وارد درختزاری شد که به چشمۀ جعفر در کنار منطقۀ بند یخچال می‌رسد. پیش از رسیدن به چشمۀ جعفر، باغی باصفا و قهوه‌خانه‌ای در سر راه قرار دارد که آن را «باغچۀ کمپینگ» می‌خوانند و محل استراحت کوهنوردان و سنگ‌نوردان است. در فاصلۀ میان این باغچه و چشمۀ جعفر، یک شیب نسبتاً تند است که حدود 15 دقیقه تا چشمۀ جعفر فاصله دارد. پس از عبور از چشمه از راهی پاکوب دیوارۀ بزرگ 100متری بند یخچال در شمال دیده می‌شود. ناحیۀ بند یخچال را می‌توان با گذشتن از راههای باریک و بالا و پایین رفتن از سنگهای کوتاه و بلند به خوبی پیمود و پس از دور زدن منطقۀ بند که حدود یک ساعت زمان می‌برد، به فضای باز بند یخچال رسید که به اندازۀ تقریبی یک زمین فوتبال است و ازاین‌رو، کوهنوردان به آن «زمین فوتبال» می‌گویند. این منطقه از جنوب به درختزار، از شمال به دیوارۀ بند یخچال (دیوارۀ شروین) و قلۀ اسپیلت، از غرب به درۀ رودخانۀ آبشار دوقلو، و از شرق به بلندیهای گلاب‌دره و گردنۀ وزوا ختم می‌شود.
در لابه‌لای سنگهای بند یخچال چاله‌هایی وجود دارد که به‌تدریج بر اثر باران و رفت‌وآمد کوهنوردان درون آنها با خاک پر شده است. در آن چاله‌ها تا میانه‌های تابستان همیشه یخ و برف فشرده باقی می‌ماند. به گفتۀ کوهنوردان با سابقه و اهالی پس‌قلعه، نام بند یخچال برگرفته از همین چاله‌های پر از برف است. هوای منطقۀ بندیخچال در تابستان گرم و در زمستان بسیار سرد است.
سنگهای موجود در بند یخچال از نوع سنگهای سخت آذرین بیرونی است که بر اثر گرانش و زمین‌لرزه از منطقۀ بالایی دیوارۀ بند یخچال به پایین ریخته است. تکه سنگهای بزرگی که روی هم ریخته شده‌اند، مجموعه‌ای از صخره‌های بلند (دیواره) و کلاهکها و سنگهای متوسط تا ارتفاع 20 متر، و سنگهای کوتاه با درجۀ سختی متفاوت در این منطقه وجود دارد.
برخی از سنگهای منطقۀ بند یخچال دارای نام خاص و برخی دیگر بدون نام‌اند. در 1343 ش کمیتۀ فنی فدراسیون کوهنوردی، سنگهای بند یخچال را شماره‌گذاری کرد، اما این شماره‌ها به شکل مشخصی (مثل نصب پلاک) مکتوب نشده است. برخی از این شماره‌ها در میان سنگ‌نوردان شناخته‌شده‌است. مشهورترین سنگهای بند یخچال اینها ست:

سنگ سلام

یا سنگ خداحافظی، سنگ شب: این سنگ که نخستین سنگ در مسیر کوهنوردان در منطقۀ بند یخچال است، ازآن‌رو به این نامها خوانده می‌شود که میعاد یا محل قرار کوهنوردان با یکدیگر است. سطح صاف روی این سنگ محل مناسبی برای تمرینهای ورزشی گروههای آموزشی سنگ‌نوردی است که البته برای نشستن هلی‌کوپتر در مواقع امدادرسانی از آن استفاده می‌شود.

سنگ آلبرت

یا سنگ شکاف: نام این سنگ برگرفته از نام یک کوهنورد ایرانی مسیحی به نام آلبرت است. آلبرت در این محل با سقوط سنگ از مسیر سنگ آینه کشته شد و آن سنگ را از آن زمان به یاد او آلبرت نامیدند. سنگی که موجب کشته شدن این کوهنورد شد، هنوز زیر سنگ آینه باقی است و جای خالی (گودی) آن در سمت راست سنگ آینه کاملاً دیده می‌شود. سنگ آلبرت، سنگی بزرگ و یکی از مهم‌ترین سنگهای بند یخچال است و تقریباً هر 4 سمت آن قابل صعود و فرود است و یک کلاهک موسوم به آلبرت دارد. گُرده‌ای نیز در مسیر آلبرت وجود دارد که آن را گُردۀ آپولو می‌نامند.

سنگ آینه

این سنگ تقریباً چسبیده به سنگ آلبرت است و در سمت شمالی آن جای دارد. سنگ آینه دارای مسیر صعود است که به نامهای مسیر آینه، مسیر راست آینه، مسیر چپ آینه و مسیر چپِ چپِ آینه معروف‌اند.

سنگ گاندی

نام این سنگ برگرفته از لقب یک کوهنورد باسابقه و کفاش است که ظاهری شبیه به مهاتما گاندی داشته است. او نخستین کسی است که میخهای روی این مسیر را کوبیده است. این سنگ مسیرهای صعود مختلفی دارد. مسیر ضلع جنوبی آن «شیرمحمد» نام دارد. از دیگر مسیرهای روی سنگ گاندی می‌توان مسیر آشپزخانه، مسیر پیاله‌ها، و مسیر میمونهای متقلب را نام برد.

سنگ لانه کبوتری یا سنگ سوراخ

این سنگ حدود 5 متر بلندی دارد و سوراخی در بالای آن است که به لانۀ کبوتر معروف شده است.

سنگ قورباغۀ کوچک

سنگی است به بلندی 4 متر که شکلی شبیه به قورباغۀ نشسته دارد.

سنگ آفتاب

سنگی است که جانب شرق سنگ پاس جای دارد و دارای شیب منفی است.

سنگ شمارۀ 9

سنگی است در شمال غربی سنگ آینه که حدود 7 متر بلندی دارد.

سنگ شمارۀ 11

سنگی است در شمال سنگ 9 و جنوب سنگ پاس که حدود 8 متر بلندی دارد.

سنگ پاس

سنگی است به بلندی حدود 15 متر که صعود از آن بسیار دشوار است و روی سطح آن را گیره‌های پولکی (ناخنی) بسیار تیزی پوشانده است که به دست و کفش آسیب می‌رساند.

سنگ مریم

سنگی است در حدود محوطۀ باغ مریم (کنار رودخانۀ دربند) که متعلق به مشهدی اصغر سوادکوهی بوده است که پس از درگذشتش باغ به همسرش «مریم خانم» به ارث رسید و ازاین‌رو، به باغ مریم معروف شده است. این سنگ بزرگ که جزو محدودۀ این باغ است، سنگ مریم خوانده می‌شود. این سنگ بلندترین سنگ آموزشی در بند یخچال است و به شکل مربع بزرگی است که از هر 4 ضلع آن سنگ‌نوردان استفاده می‌کنند.

سنگ شمارۀ 16

سنگی است به ارتفاع تقریبی 7 متر که روی آن (رُخ آن) به سمت دیوارۀ شروین است.

سنگ چکمه

این سنگ که در جنوب شرقی محوطۀ بند یخچال جای دارد، چون شبیه چکمه است، به سنگ چکمه نام‌گذاری شده است و حدود 10 تا 12 متر بلندی دارد و دارای چندین مسیرصعود است.

سنگ مسواک

این سنگ در شرق محوطه و در لبۀ غار یا یخچال کوچکی واقع شده است و هنگام صعود بر روی آن بدن افراد کاملاً روی سنگ ساییده‌می‌شود، به این سبب به آن مسواک می‌گویند.

سنگ شیطان

این سنگ 4 متر بلندی دارد و به سبب گیره‌های بسیار کوچک و نامحسوس و به اصطلاح شیطانی که روی آن قرار دارد، به سنگ شیطان معروف شده است و در سمت شمال شرقی محوطۀ بند یخچال جای دارد.

سنگ غول

این سنگ مقابل سنگ شیطان واقع شده و ارتفاع آن کمتر از 3 متر است.

سنگ آلن

این سنگ در شمال شرقی منطقۀ بند یخچال واقع شده، و مسیر صعود آن بسیار سخت است. نام این سنگ از نام یک مربی فرانسوی که نخستین بار توانست مسیر روی سنگ را بگشاید، گرفته‌شده‌است.

سنگ مثلث

این سنگ با ارتفاع حدود 4 متر به نامهای هرم یا خیمه نیز خوانده می‌شود.

سنگ دومیخ یا سنگ سجاف

این سنگ که حدود 8 متر بلندی دارد، به سبب دومیخ که از سالها پیش روی آن نصب شده است، به این نام خوانده می‌شود و چند مسیر صعود دارد که یکی از آنها را مسیر شمشک می‌نامند.

سنگ کله قندی

این سنگ که به شکل کله قندی بزرگ است، با ارتفاع 6 متر در شمال محوطۀ بند واقع شده است.

سنگ سه میخ

این سنگ در قسمت شمال غربی محوطۀ بزرگ بند واقع است و در گذشته روی مسیر صعود آن 3 میخ کهن بود، اما بعدها یکی از آن میخها را یک کوهنورد بیرون آورد.

سنگ کوسه

این سنگ در شمال منطقۀ بندیخچال قرار دارد و به رنگ سبز سدری کم‌رنگ است. شیب سنگ کاملاً منفی و تقریباً شبیه سر کوسه‌ماهی است. ارتفاع تقریبی آن حدود 9 متر است و در غرب آن سنگ دیگری به نام سنگ کوسۀ کوچک واقع شده که کوتاه‌تر است.

سنگ نیش نیش

این سنگ که شرقی‌ترین سنگ بند یخچال است، دارای شیب منفی است و در 1383 ش توسط صخره‌نوردی به نام عرب مسیر آن باز شد.

سنگ آغل گوسفند، یا سنگ طویله

سنگی است با ارتفاع 8 متر که در شرق سنگ کوسه جای دارد و در بهار از فضای خالی زیر آن به عنوان آغل گوسفندان استفاده می‌شود. این سنگ در 30 متری شرق سنگ کوسه قرار دارد.

سنگ قورباغۀ بزرگ

این سنگ با ارتفاع حدود 20 متر در بالای بند یخچال و نزدیک به دیوارۀ بند جای دارد و دارای کلاهک بزرگی است.
در مجموع این سنگها در منطقۀ بند یخچال سنگهای ویژۀ سنگ‌نوردی هستند که از آغاز تاریخ سنگ‌نوردی در ایران، سنگ‌نوردان حرفه‌ای و کارآموزان این رشته از آنها استفاده می‌کرده‌اند.

مأخذ

کریم‌خانی، مهدی، پایان‌نامۀ مربیگری سنگ نوردی درجۀ 3 با موضوع بند یخچال، فدراسیون کوهنوردی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1387 ش.

سیما صفری