جماران، بیمارستان فوق تخصصی قلب

نویسنده (ها) : آزاده شیرازی نژاد

آخرین بروز رسانی : سه شنبه 19 آذر 1398

جماران، بیمارستان فوق تخصصی قلب \ bīmārestān-e fowq-e taxassosī-ye qalb-e jamārān\ ، در آغاز، بیمارستان تخصصی امام خمینی و پس از آن، بیمارستان فوق تخصصی قلب، واقع در خیابان جماران، کوچۀ شهید حسنی‌کیا در محلۀ قدیمی جماران. این بیمارستان امروزه زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله الاعظم وابسته به سپاه پاسداران است؛ ازهمین‌رو، به بیمارستان قلب بقیة الله الاعظم شمارۀ 2 نیز شهرت دارد.
در 1362 ش، بنا بر پیشنهاد سید احمد، فرزند امام خمینی، مقرر شد که مرکزی مجهز به آخرین دستاوردهای پزشکی در زمینۀ قلب، برای حفظ جان امام و مراقبتهای پزشکی از ایشان، در مجاورت منزلشان در جماران تأسیس شود؛ اما با توجه به روحیات امام، بیم آن می‌رفت که در صورت اطلاع ایشان از این موضوع، اجرای این برنامه با مخالفت روبه‌رو شود؛ به همین سبب، سید احمد خمینی بدون در میان گذاشتن این موضوع با امام خمینی، با همکاری علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی و دکتر سید حسن عارفی مقدمات ساخت بیمارستان را آغاز کردند (بیمارستان ... ، بش‌ ).
در 1363 ش، کارهای ساختمانی این بیمارستان به پایان رسید و از آنجا که این بیمارستان مختص امام خمینی ساخته شده بود، تنها یک تخت داشت؛ اما به پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی مجهز بود. در 6 فروردین 1365، پس از آنکه امام در منزل خود دچار ایست قلبی شد، تیم پزشکی ایشان را به این مکان ــ که به همین منظور ساخته شده بود و در 20 قدمی خانۀ امام قرار داشت ــ منتقل کردند و ایشان را تحت مراقبتهای لازم قرار دادند. دورۀ درمان امام خمینی در این مرحله 3 هفته طول کشید و در این هنگام، امام خمینی تصور می‌کردند که در بیمارستان قلب شهید رجایی بستری شده‌اند (همان؛ باطنی).
پس از آن، سید احمد خمینی با توجه به گذشت 3 سال از ساخت بیمارستان، فرصت را مناسب دانست و دربارۀ آن با امام صحبت کرد. واکنش امام خمینی در آغاز با نارضایتی همراه بود، هرچند در ادامه، به ضرورت ایجاد چنین مکانی به شرط آنکه این مرکز تنها ویژۀ او نباشد و دیگر بیماران نیز بتوانند از امکانات آن استفاده کنند، موافقت کرد. پس از چندی، شماری از بیماران قلبی که در بیمارستانهای دیگر بستری بودند، برای انجام دادن برخی آزمایشها و درمانهای پزشکی با تمهیدات امنیتی به این بیمارستان منتقل می‌شدند، به گونه‌ای که این بیماران هیچ‌گاه از محل بیمارستان آگاهی نمی‌یافتند. پس از ترخیص امام از بیمارستان، ضربان قلب وی از همان زمان تا آخر عمر، با دستگاههای موجود در بیمارستان مانیتور می‌شد. در این فاصله امام 3 سکتۀ قلبی کرد که هر بار، با آگاهی و درایت تیم پزشکی و به‌سبب امکانات مجهز در این بیمارستان خطر رفع شد.
در اواخر اردیبهشت 1368، پزشکان معالج امام خمینی متوجه کم‌خونی شدید در ایشان شدند که سبب آن نیز نوعی سرطان بدخیم تشخیص داده شد. شورای پزشکی تصمیم گرفت که به‌رغم سن بالای امام خمینی، او را عمل جراحی کند؛ بنابراین، وی در روز اول خرداد 1368 در این بیمارستان بستری شد. عمل در ساعت 7:30 بامداد دوم خرداد آغاز شد و در ساعت 10 صبح به پایان رسید. درمان امام خمینی زیر نظر تیم پزشکی‌ای مشتمل از 100 تن نیروی متخصص و کارآمد صورت می‌گرفت که پزشکان معالج عبارت بودند از: دکتر ایرج فاضل، دکتر محمد رضا کلانتر معتمدی و دکتر دوایی. با وجود تمامی کوششهای پزشکان، در ساعت 10:20 شب سیزدهم خرداد 1368 امام خمینی در این بیمارستان درگذشت.
پس از درگذشت امام خمینی گفته می‌شد که بیمارستان تعطیل خواهد شد، اما به اصرار سید احمد خمینی، بیمارستان تعطیل نشد و بنا بر وصیت امام خمینی قرار شد از امکانات آن برای درمان بیماران استفاده شود، اما محدودیت فضای بیمارستان اجازۀ چنین کاری را نمی‌داد؛ ازاین‌رو، چهار خانۀ کوچک اطراف آن برای گسترش فضا خریداری شد. از طرفی دیگر، چون بیمارستان به برخی از تجهیزات پزشکی منحصربه‌فرد در حوزۀ درمان قلب مجهز بود، با تهیۀ وسایل و تجهیزات بیشتر، به بیمارستان فوق تخصصی قلب تبدیل شد (همانجاها).
پیش از تجهیز بیمارستان فوق تخصصی قلب جماران و بیمارستانهایی نظیر آن، شماری از بیماران قلبی برای معالجه به خارج از کشور اعزام می‌شدند. امروزه (1388 ش) این بیمارستان با ظرفیت 50 تخت به عموم مردم خدمات ارائه می‌کند و نه تنها برای بیماران قلبی ضرورتی برای اعزام به خارج وجود ندارد، بلکه بسیاری از افراد در کشورهای همسایه، متقاضی درمان در ایران، به ویژه در این بیمارستان‌اند. آمار مرگ‌ومیر ناشی از بیماریهای قلبی به نسبت تعداد زیاد جراحیهای انجام‌گرفته در این بیمارستان بسیار اندک است. این بیمارستان مشتمل بر بخشهای اتاق عمل جراحی باز؛ آی. سی. یو؛ قلب و پست سی. سی. یو؛ هولتر مانیتورینگ؛ داخلی قلب و جز آنها ست.
بیمارستان قلب جماران همچنین، محلی برای درمان برخی از افراد سرشناس بوده است که آیت‌الله پسندیده، برادر امام خمینی؛ سید احمد خمینی؛ و آیات عظام کاظمی آشتیانی و احمدی میانه‌جی از آن جمله‌اند.
تاریخچۀ این بیمارستان، فضای معنوی موجود در آنجا و استقبال مردم به‌ویژه قشر مذهبی سبب شده است تا ورود خانمها به این مرکز تنها با پوشش چادر امکان‌پذیر باشد. برخی از خانمها این چادرها را برای تبرک می‌برند و با نذر و دعا برای شفای بیمار خود، شمار دیگری را به بیمارستان اهدا می‌کنند.
به دلیل استقبال زیاد مردم برای بازدید از فضایی که امام خمینی آخرین روزهای عمر خود را در آنجا سپری کرده است، در 1378 ش هم‌زمان با صدمین سال میلاد ایشان این امکان برای مردم فراهم شد و از آن پس، هر سال روزهای 13 تا 15 خرداد بازدید از این مکان برای عموم آزاد است.
از آنجا که دلیل اصلی ساخت این بیمارستان امنیت و حفظ جان امام خمینی بوده است، طبیعتاً آنچه می‌بایست برای ساخت بیمارستانی استاندارد در نظر گرفته شود، پیش‌بینی نشده بود و امروزه این مسئله سبب برخی از مشکلات جدی و نارضایتی مردم محل شده است. پس از توسعۀ ساختمانی این بیمارستان و امکان استفادۀ آن برای عموم به دلیل تردد زیاد، بافت قدیمی این منطقه دستخوش تغییرات شده است و نبود پارکینگ و سروصدای خودروها آسایش اهالی محله را سلب کرده، همچنین وجود زباله‌های پزشکی سبب آلودگی محیط خیابانهای اطراف شده است؛ از‌این‌رو، شهرداری تهران بر آن است که با خرید و تخریب خانه‌های اطراف این بیمارستان به تعریض خیابانهای پیرامون بیمارستان اقدام کند تا از مشکلات اهالی جماران و مراجعان به بیمارستان کاسته شود؛ با این حال، درخواست اهالی جماران انتقال این بیمارستان به مکان دیگری است؛ اما در حال حاضر این بیمارستان همچنان، به فعالیت خود ادامه می‌دهد («معضلی ... »، بش‌ ).
اهالی جماران انتظار دارند با توجه به مشکلاتی که این بیمارستان برای آنان ایجاد کرده است، از تسهیلات آن بهره‌مند شوند، اما کسانی که تحت پوشش بیمۀ طرف قرارداد بیمارستان نباشند، باید هزینه‌ای مشابه بیمارستانهای خصوصی بپردازند و هیچ تخفیفی برای آنها در نظر گرفته نمی‌شود (مینایی).

مآخذ

باطنی، غلامرضا (از پزشکان تیم درمانی امام (ره))، مصاحبه با مؤلف؛ بیمارستان فوق تخصصی قلب جماران (مل‌ )؛ «معضلی به نام بیمارستان قلب جماران»، شمیران (مل‌ )؛ مینایی، علیرضا (از اهالی محل)، با مؤلف؛ نیز:

Jhh, www.jhh.ir/ Services/ Departments/ ?ObjId (acc. Apr. 23, 2010); Shemiran, http:/ / shemiran.blogfa.com/ post-139.aspx (acc. Apr. 23, 2010).
آزاده شیرازی‌نژاد