جوزدرختک

نویسنده (ها) : معصومه شهرامی

آخرین بروز رسانی : چهارشنبه 20 آذر 1398

جوزدرختک \ jowz-deraxtak\ ، در گذشته آبادی‌ای از توابع شمیران واقع در شرق روستای کاشانک و شمال غربی اقدسیه، و امروزه تکه‌زمینی در شمال غربی محلۀ آجودانیه و شرق محلۀ کاشانک.
نام این محل از دو بخش جوز (معربِ گوز در زبان فارسی) به معنای گردو، و درختک تشکیل شده است که به روی هم درخت گردو معنا می‌دهد و اشاره به وجود درخت یا درختان گردو در آنجا دارد.
در منابع دورۀ قاجار اشارۀ چندانی به این آبادی نشده است؛ اما همین قدر می‌دانیم که زمینهای جوزدرختک در آن زمان در تملک خانوادۀ امام جمعه بوده، و بعدها به تملک شخصی به نام علی وکیلی درآمده است (نک‌ : ستوده، 1/ 319). از نوشته‌های اعتمادالسلطنه نیز پیدا ست که این آبادی بر سر راههای ارتباطی دیگر آبادیهای شمیران بوده است. به نوشتۀ او ناصرالدین شاه در 22 جمادی‌الآخر 1299 از اقدسیه به جوزدرختک، و از آنجا به صاحبقرانیه رفته است (ص 188).
مردم روستاهای نیاوران، حصار بوعلی و کاشانک آبادی جوزدرختک را به دیدۀ احترام می‌نگریستند و بر این باور بودند که نیای سادات کاشانک در آنجا به خاک سپرده شده است. مردم روستاهای اطراف جوزدرختک روزهای عاشورا مراسم عزاداری امام حسین (ع) را در آنجا برگزار می‌کردند (ستوده، همانجا).
بنا بر گفتۀ ریش سفیدان کاشانک نیای آنان سیدی به نام میرزا ابوطالب بوده است و کرامتهایی نیز به او نسبت می‌دهند. از آن جمله گفته شده است که وقتی او برای زیارت مرقد امام رضا (ع) رهسپار مشهد بود، در تهران ذکر «یا علی بن موسی الرضا» را بر زبان آورده است و خادمان حرم امام رضا (ع) به اذان خدا این ندا را شنیده‌اند و خود را برای پذیرایی و میزبانی از او آماده کرده‌اند و پس از رسیدنش به حرم، به استقبال وی رفته و گفته‌اند که او سفارش‌شدۀ امام هشتم شیعیان است. طبق گفته‌های اهالی محل، پس از فوت و دفن میرزا ابوطالب نیز کرامات او ادامه داشته است. برای مثال گفته می‌شود در محلی که آرامگاه او بود، چراغی نصب بوده که به جای نفت با آب روشن می‌شده است. اهالی بومی کاشانک بر این باورند که به دلیل تقدس این مکان بارها تلاش شده است در تکه زمین جوزدرختک، ساخت‌و‌ساز انجام پذیرد، اما هر بار این تلاشها بی‌نتیجه مانده است.
در گذشتۀ نه‌چندان دور مراسم سوگواری امام حسین (ع) در روزهای تاسوعا و عاشورا با حضور جمعیتی انبوه که از محله‌های اطراف به جوزدرختک می‌آمدند، برگزار می‌شد. امروزه این مراسم به شکل مختصرتری نسبت به گذشته برگزار می‌شود. به گفتۀ یکی از مردم بومی کاشانک، هر چند جوانان مانند قدیمیها به جوزدرختک باور ندارند، اما این مراسم برای آنان نوعی آیین خاطره‌انگیز است و در روزهای تاسوعا و عاشورا در هر کجا که باشند، برای مراسم سینه‌زنی به جوزدرختک می‌آیند.
در کنار این زمین از قدیم گورستانی وجود داشته که در حال حاضر قسمت ناچیزی از آن باقی مانده است. از آبادی جوزدرختک هم جز تلی خاک و چند درخت گردو و چنار که ساختمانهای بلندمرتبه آنها را در برگرفته، چیزی بر جای نمانده است. در گذشته قناتی پرآب زمینهای جوزدرختک را آبیاری می‌کرده که بر اثر گذر زمان امروزه کور و بی‌آب شده است.

مآخذ

اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، تهران، 1345 ش؛ تحقیقات میدانی مؤلف؛ ستوده، منـوچهر، جغـرافیای تـاریخی شمیـران، تهران، 1371ش؛ شهیدی، حسین، سرگذشت تهران، تهران، 1383 ش؛ طایی، حسن (از اهالی قدیم محل)، گفت‌وگو با مؤلف؛ قیدی، ابوالفضل (مسئول اطلاعات کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و از اهـالی قدیـم محل)، گفت‌وگـو بـا مـؤلف.

معصومه شهرامی