درس هایی از قرآن - محسن قرائتی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1535

موضوع: دعاي مكارم الاخلاق – 24، توفيق الهي و تزكيه

تاريخ پخش: 79/05/05

بسم الله الرحمن الرحيم

الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي

مدتي است دعاي مكارم الاخلاق امام سجاد(ع) را ترجمه و تفسير مي‌كنيم تا رسيديم به اسن جمله كه مي‌فرمايد: «وَوَفِّقْنِي لِلَّتِي هِيَ أَزْكَى»(صحيفه سجاديه،ص98)خدايا به من توفيق بده براي پاك ترين كارها.
خداوند در قرآن ميفرمايد: من هر كاري كرده‌ام نمرهاش بيست است مي‌خواهم بنده‌ام هم هر كاري ميكند نمره‌اش بيست باشد. مثال در خلقت، (أَحْسَنُ الْخالِقينَ) (مؤمنون /14) و (أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلَقَهُ) (سجده /7) بنده هم (يَقُولُوا الَّتي‌ هِيَ أَحْسَن) (اسراء /53) خوب حرف بزن در حرف‌هاي خوب هم خوبترين را انتخاب كن.
در ساختمان بدن انسان (لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‌ أَحْسَنِ تَقْويمٍ) (تين /4) بهترين ساختمان خلقت را به انسان داديم، فكر كنيم اعضاءو جوارح و ساختمان خلقتي ما چگونه بود بهتر بود. بنده هم (وَ اتَّبِعُوا أَحْسَن) (زمر /55) در انتخاب حرف‌ها بهترين آن‌ها را تبعيت كني.
حدود بيست مورد آيه داريم كه خداوند ميفرمايد: كارهاي من درجه يك تو هم اينچنين باش.
معناي توفيق؟
چه كنيم موفق باشيم؟
عوامل باز دارنده از توفيق؟

1- معناي توفيق

توفيق چيست؟ يعني: گره باز شود، خدا توفيق دهد يعني گره‌هاي زندگي‌ات باز شود. قرآن مي‌فرمايد: (ثُمَّ السَّبيلَ يَسَّرَهُ) (عبس /20) من راه را باز و آسان مي‌كنم. مثال گاهي با يك نگاه گم شده پيدا مي‌شود و گاهي با دقت و زحمت زياد هم پيدا نمي‌شود. قرآن مي‌فرمايد: (فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى) (ليل /7) قرآن مي‌فرمايد: گاهي براي انسان جور مي‌شود.
من يك شب از ايامي كه امام خميني(ره) دستور اعدام سلمان رشدي را داده بودند چون جسارت كرده بود به پيامبراسلام (ص) از صدا و سيما گفتند: شما هم بحثي در اين باره داشته باشيد فتوايي كه امام ره داده من هم يك طلبه كم سوادنباشد من هم از نظر قرآن و حديثي كارشناسي كنم در باره ريشه اين فتوا بلد نبودم زنگ زدم به اسلام شناس‌ها هر كدام مشكلي داشتند رفتم در كتابخانه گفتم: خدايا يك نامردي به پيامبر تو جسارت كرده و خود فرموده ‌اي (إِنَّ اللَّهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذينَ آمَنُوا) (حج /38) خداوند از مؤمنين دفاع مي‌كند. نامردي توهين كرده و مرد خدايي فتوا داده من هم نمي‌دانم كمك كن توسلي پيدا كرده دست به كتاب‌ها زديم الكي مثل قرعه مي‌آمد در باره كساني كه به پيامبر اهانت كنند چند كتاب را الكي مثل استخاره باز كردم بحث مربوط مي‌آمد، گاهي اين رقمي مي‌شود كه مهمان براي انسان مي‌آيد و غذا آماده نيست و بيرون هم دكان‌ها بسته‌اند همسايه در مي‌زند كه مهمان‌هاي ما نيامده و غذا آماده است مي‌گوييم بياوريد ديگ غذا را.
آن شب در كتابخانه دست غيبي خدا را ديدم، خداوند هميشه كمك مي‌كند ولي گاهي براي انسان پديدارتر است. توفيق معنايش همين است كه يك مرتبه گره‌ها باز ميشود و يك مرتبه يادش مي‌رود.
دوستي داريم كه بايد باوركنيدبراي شماهم پيش مي‌آيدمي گفت تازه طلبه شده بوديم رفتيم روستا ديديم قرائت قرآن است و ما وارد شديم. استاد جلسه هم بود ما هم خواستيم ريشي جنبانده و اظهارنظر و عرض اندامي كنيم، گفتيم قرآن خواندن كه مستحب است و نماز واجب به جاي قرآن حمد و سوره را براي نماز تصحيح كنيد. پيرمرد استاد گفت: آقا خوب شما بخوانيد تاديگران همراه شما بخوانند، مي گويدتا اين را گفت و من فكر كردم بسم الله و حمد يادم رفت كه بخوانم گفت: بگو «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ» دنباله‌اش يادم نيامد و حالي خداوند در اين جلسه از ما گرفت كه مي‌خواستيم خود نمايي كنيم.
يكي از رؤساي دانشگاه‌ها اساتيد دانشگاه به من اقتدا كردند در قنوت نماز مقداري ناخالص آمد كه اساتيد به من اقتداكرده‌اند ما هم دعاهايي بخوانيم. گفت ركعت دوم حمد و سوره يادم رفت. داريم كه گاهي خداوند حالگيري مي‌كند.
من گفتم كه حضرت امام(خميني ره)فرمود: يك مرتبه خداوند حافظه را از من گرفت و هر چه بودم فراموش كرده حتي اسم خودم را كه روح الله است.
توفيق يعني اسباب باز شود انسان در سفر حج مي‌بيند به يكي مي‌گويي از كجا مكه آمدي تعريف مي‌كند خيلي عادي و راحت اسبابش فراهم شده، و همچنين براي خريدن منزل و گاهي خداوند با سختي چيزهايي را مي‌دهد.
شخصي مارا در قم ديد خيلي گرم گرفت و اين كه بر ما حق داري علت پرسيدم گفت روزي خواستم خانه بخرم با اين كه خانه‌ام را بفروشم يك ميليون دارايي و 9 سر عائله شما نهي كرديد و گفتيد اين احمقي است و من خيلي ناراحت شدم و از خانه فروختن منصرف شدم بعدهم يك خيابان متري از كنار منزل ما رد شده و قيمت آن چند برابر شد ومن مي‌گويم اگر شما آن روز چنين نگفته بودي، گاهي اين اتفاقات مي‌افتد كه مثنوي در اين رابطه داستاني نقل مي‌كندكه شخصي زير درختي خوابيده بود مارمولكي رفت در حلق او دهانش باز بود شخصي اين را ديد و به زور واصرارمقداري زردآلوي ترشيده و فاسد به او داد و او را آنقدر دوانيد كه حالش به هم خورده و زردآلو را برگردانيد ومارمولك هم همراه آن بيرون آمد، بعد به او گفت اگر من علت داستان كار خود را از اول مي‌گفتم تو خود را مي‌باختي. اينچنين كردم تا زهر برگردد.
گاهي سختي‌ها براي توفيق الهي رمزش را نمي‌فهميم.

2- عوامل فراهم شدن توفيق

الف: دعا، از خداوند بخواهيم كه خدايا توفيق بده و هم براي ديگران «وَفَقَكُمُ الله»خداوند به شماتوفيق بدهد.
ب: تجربه و مشورت، اگر از تجربه‌هاي ديگران استفاده كند راه باز مي‌شود و شايد هر چه فكر كند به جايي نرسد.
ج: تحصيل و كارداني:
كارشناس‌ها مي‌گويند برنج شمال ميليون جمعيت را تامين مي‌كند اگر بر اساس فنون علمي و جديد كار بشود. درژاپن در يك سطل آب بوته گوجه تربيت كرده با 50كيلو گوجه.
د: قلم و يادداشت:
آدم‌هايي جلد كتاب مطالعه ميكنند ولي چون يادداشت و كدبندي دارد مطالعه آن‌ها به اندازه يك نفر كه هزار جلدكتاب مطالعه مي‌كند اطلاعات دارد. چون تابستان است و عده‌اي طلبه و استاد و دانشجو و معلم گوش مي‌دهند اين مطلب را بگويم كه در زمان طاغوت رفتيم ديدن يكي از علما در زندان پشت ميله‌ها به ايشان گفتيم ما را نصيحت كنيد، چيزي يادش نيامد، اصرار كرديم، گفت: همين كه يادم نيامد و يادداشت از مطالعاتم ندارم براي شما درسي باشد، شما دفترهايي را تهيه با موضوعات جداگانه مثلا: توحيد، حقوق زن، اقتصاد و. . .
ما هم چنين كرديم با دفترهاي مختلف و هر مطالعه مي‌كرديم در مورد موضوع مربوطه به دفتر آن واريز مي‌كرديم مثلايك روز در روزنامه نوشته در اقيانوس اطلس ماهي كشف و پيدا شده و سه ميليون سال آن است مهم است مي‌گذاشتم در دفتر امام زمان (ع) درباره عمر حضرت كدخدايي كه به ماهي آنقدر عمر مي‌دهد مي‌تواند به انسان هم هزار سال عمر بدهد اگر اينچنين شد پيدا كردن مطلب راحت است.
مثال: وقتي چراغ خاموش شد خانم خانه مي‌داند كبريت كجاست و يك آدم بيگانه با چراغ روشن هم نتواند آن را پيداكند. به خصوص حال كه دنياي كامپيوتر است راحت‌تر مي‌شود اطلاعات را گرفت.

3- دلسوزي توفيق مي‌آورد

ه: دلسوزي:
دلسوزي توفيق مي‌آورد، كاسبي كه دلش براي مردم بسوزد جنس خوب تهيه مي‌كند و معروف مي‌شود و مشتري‌هاي زياد.
مرحوم شيخ عبدالكريم حائري قبل از درس در حوزه قدم مي‌زد ديد طلبه‌اي حالش خوب نيست رفت منزل غذا وسوپ براي او آماده كرد و آورد.
و: مقاومت و تكرار:
همه چيز مثل چمن و سبزي نيست كه زود رشد كرده و بارور شود مثل پسته سال هفتم بارورمي شود. مي‌گويند نشد و خدا به ما توفيق نداده، تبر ممكن است دفعه اول چوب را نشكند بلكه دفعه ده و دوازدهم بشکند، در امر به معروف يك دفعه گفتم گوش نداد دفعه پنجم و دهم را هم بگو شايد اثر كند.
در زمان شاه فكر كردم كه ما پزشك اطفال داريم چرا آخوند اطفال نداشته باشيم، خود تصميم گرفتيم و كلاس داري قوي شد رفتم خدمت آيت الله قدوسي با شهيد بهشتي يك مدرسه داشتند و طلبه‌هاي نخبه و گزينش شده و كار و كلاس خود را تعطيل كردم و كلاس داري جديد و تقاضاي كلاس براي طلبه، ايشان هم نمي‌شناخت تحويل نگرفت ما رفتيم سال ديگر آمدم و دوباره تقاضا كردم براي كلاس داري دوباره تحويل نگرفت و اينجا برنامه دارد، رفتم سال بعدمراجعه كردم ايشان گفت: چه مي‌گويي گفتم يك نمونه از كار و برنامه مرا ببينيد ايشان بود با آيت الله سيد حسن طاهري، برنامه ما را ديد و پسنديد گفتم سه سال است مي‌آيم گفت: من شما را نمي‌شناختم.
جوان‌هاي ما يك مرتبه كه شكست مي‌خورند رها مي‌كنند يك مورد خواستگاري مي‌رود نمي‌دهند ميگويد من ديگرزن نمي‌گيرم برو طوري نيست.
زشت است من بگويم ولي طوري نيست من مورد خواستگاري رفتم زنم نشدند چون زمان شاه طلبه‌ها خيلي فقير بودند البته الان هم بيچاره‌ها وضعي ندارند مگر يك وكيل و وزير و قاضي شده باشد يك بخور و نميري داشته باشد.
مي گفتند چكاره است داماد، طلبه، آمد، قضا وقدر، با شكست عقب گرد نكنيد، اگر در رشته‌اي شكست خورديم رشته ديگري را انتخاب مي‌كنيم. حديث داريم كسبه و تجار اگر موفق نبودند نگويند بدبختي است شغل را عوض كنند. داروين در دو رشته شكست خورد هم پزشكي و هم آخوندي علوم مسيحي‌ها، كشيش، بعد در علوم طبيعي صاحب نظريه شد، فوري عقب گرد نكنيم اگر در يك سخنراني شكست خورديم دوباره مقاومت كنيم.
ز: خوش خلقي:
خوش خلقي توفيق را زياد مي‌كند چون افراد دورش جمع شده و او را كمك مي‌كنند. قرآن مي‌فرمايد: اي پيامبر(لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّو) (آل عمران /159) اگر تو اخلاق معاشرت نمي‌داشتي مردم پراكنده مي‌شدند.

4- عبادت، عبادت مي‌آورد

ج: عبادت:
همانطور كه پول پول مي‌آورد و گناه، گناه، سيگار به ترياك و ترياك به هروئين، عبادت هم عبادت مي‌آورد، اگر بيكار نشسته صلواتي فرستادي پيامبر(ص) مي‌شنود و چيزي مي‌دهد.
چون قرآن مي‌فرمايد: (وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها) (نساء /86) اگر كسي به شما هديه‌اي كرد بهترش را بدهيد وقتي مي‌گوييم «السلام عليك يا مهدي» به ماتوجه مي‌كند و توجه او مشكل گشاست.
قرآن مي‌فرمايد: (سُبْحانَ الَّذي أَسْرى‌ بِعَبْدِهِ) (اسراء /1) چون پيامبر(ص) عبد و بنده بود توفيق پيداكرد به معراج برود و در تشهد مي‌گوييم «و اشهد ان محمدا عبده و رسوله» چون عبد و بنده بود رسول شد. اگر ما دانشجو ومحصل خوبي باشيم استاد درس خصوصي هم براي ما مي‌گذارد.
در حوزه مراجع دو درس دارند، عمومي و خصوصي، طلبه‌هايي كه در درس عمومي خوب درس مي‌خوانند استادبراي آن‌ها يك درس خصوصي هم مي‌گذارد، و آن‌ها را در شوراي علمي خود شركت مي‌دهد.

5- عوامل سلب توفيق

الف: عده‌اي را در قرآن مي‌فرمايد: (لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يُطَهِّرَ قُلُوبَهُم) (مائده /41) خداوند اراده نكرده پاكي قلب‌هاي آنان را. علتش چيست؟ مي فرمايد: (يُسارِعُونَ فِي الْكُفْر) (مائده /41) در كفر ورزيدن سرعت گرفته و گرايش به مطالبي كه توهين به مقدسات است. مي فرمايد: (آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ) (مائده /41)
منافق هستند با زبان چيزي ميگويند كه با قلب اعتقاد ندارند. مي فرمايد: (يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ) (مائده /41) قوانين الهي را عوض ميكنند. خداوند نسبت به اين‌ها اراده نكرده و توفيق را از آنها مي‌گيرد.
ب: سنگدلي:
كسي كه سنگدل و قساوت قلب دارد پندپذير نيست.
عوامل قساوت قلب:
1- رفيق بد 2- غذاي بد 3 – شنيدن حرف‌هاي نامربوط

6- ظرفي كه زياد پر شد از حق خالي مي‌گردد

خداوند رحمت كند شهيد مطهري را كه مي‌فرمايد: بادوستم به مجلسي رفتيم ودرآن جلسه حرف‌های نامربوط مطرح شد زماني كه برمي گشتيم به من گفت: معلوم نيست امشب توفيق نماز شب را خداوند به ما بدهد به خاطر شركت دراين جلسه و شنيدن حرف‌هاي ياوه. ظرفي كه از ياوه پر شد از حق خالي مي‌شود.
حديث داريم «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْكِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَيْرَ اللَّه» (بحارالأنوار،ج67،ص25) قلب كه حرم خداست غير خدا را در آن راه ندهيد. مي‌گويند نگذاريد در مسجد گربه و سگ و ديوانه برود، قلب و مغز شما هم حرم خداست همه چيز نبايد وارد شود، مي گويند: فلان موسيقي حلال است؟ مي گويم: فرض كنيد حلال، همه حلال‌ها را بايد گوش بدهي؟ بالاخره يك نواركاست با اين كه ارزان هم هست شما صداي گربه روي آن ضبط نمي‌كني، نوار مغز ارزش دارد هر صدايي را نبايد روي آن ضبط كرد.
معناي تقوا هم همين است كه خود را در مقابل خلاف نگه دارد نه هر جايي و حرفي و كاري، و اگر نباشد سنگدلي مي‌آورد و ديگر توفيق پيدا نمي‌كند.
دعايي است در سحرهاي ماه رمضان خوانده مي‌شود كه امام سجاد ع مي‌فرمايد: خدايا چرا سر نماز بي حال هستم وتوفيق مناجات ندارم، بعد يازده بار مي‌فرمايد: «لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِي آلَفُ مَجَالِسَ الْبَطَّالِين‌» (بحارالأنوار،ج95،ص87) شايد انس گرفته‌ام با مجلس‌هايي كه حرف باطل مي‌زنند.
حديث داريم اگرعده‌اي قمار ميكنند شما حق نداري به آن نگاه كني و سر سفره مشروبات الكلي نبايد بنشيني. حديث داريم اگر كسي مظلوم است مي‌زنند و مي‌كشند اگر نمي‌تواني دفاع كني نگاه هم نكن، نگاه به گناه هم سنگدلي مي‌آورد. بعد مي‌فرمايد: «لَعَلَّكَ عَنْ بَابِكَ طَرَدْتَنِي» شايد مرا از در خانه‌ات طرد كرده‌اي؟ با هر كس و ناكسي حرف مي‌زند زمان رسيدن نماز كسالت نشان مي‌دهد.
قرآن مي‌فرمايد:(إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ) (بقره /45) نماز بر آن‌ها سنگين است مگر اهل خشوع، سه ساعت نشسته كه مكزيك به بلژيك گل مي‌زند حال آماده شويد براي نماز، بي حالي به خرج مي‌دهد، نمي‌خواهد با خداحرف بزند دليل چيست به خدا كه مي‌رسد بي نشاطي هم مي‌آيد.
بعد مي‌فرمايد: «أَولَعَلَّكَ لَمْ تُحِبَّ أَنْ تَسْمَعَ دُعَائِي» خدايا شايد نمي‌خواهي حرف‌هاي مرا بشنوي. بعد مي‌فرمايد: «أَولَعَلَّكَ وَجَدْتَنِي فِي مَقَامِ الْكَاذِبِين» شايد دروغ‌هاي من عامل كم توفيقي من شده اگر مي‌گويم: (إِيَّاكَ نَعْبُدُ) (فاتحه /5) من فقط و دربست بنده تو هستم و حال اين كه نيستم بلكه بنده پول و مقام هم هستم. اينها توفيق انسان را كم مي‌كند. پس امام سجاد(ع) مي‌فرمايد: «وَ وَفِّقْنِي لِلَّتِي هِيَ أَزْكَى» «ازكي» يعني پاك‌تر،

7- اگر به نا محرم خيره شديد، در دل شما اثر مي‌گذارد

خداونددر قرآن مي‌فرمايد: اگر زن و شوهري از هم جدا شده و به هر دليلي طلاق گرفتند بعد دوباره خواستند طلاق را پس گرفته و با هم زندگي كنند شما پدر و مادر و خواهر و عمو و. . . نگوييد نه اگر او اهل زندگي بود طلاق نمي‌گرفتيد بلكه آن‌ها را تشويق كنيد كه با هم باشند چون اين كار بهتر است، به دليل اين كه اين‌ها مزه جدايي راچشيده‌اند ديگر تكرار نخواهد شد و مسئله ديگر اين كه مدتي با هم زندگي كرده و اسرار همديگر را مي‌دانند اگر جداشوند اسرارشان را نزد ديگران كشف خواهند كرد. وسوم اين كه اگر بچه دار شده باشند بچه‌ها به آغوش پدر و مادربرگشته و در اجتماع رها و بي سرپرست نخواهند بود، و چهارم اين كه زن و شوهر خاطرات شيريني هم از همديگردارند اگر به حلال به هم نرسند ممكن است از راه حرام به همديگر برسند چون خاطرات در ذهنشان هست. همه اين‌ها دليل بر(ذلِكَ أَزْكى)است هست در اجتماع كه جدايي اتفاق افتاده و بعد ز مدتي زن و شوهر پشيمان شده ولي فاميل مانع مي‌شوند.
مورد ديگر قرآن مي‌فرمايد: (قُل لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى) (نور /30) بگو به مؤمنين كه چشم‌ها را از نامحرم فروكشند. اين براي شما بهتر است.
اگر به نامحرم خيره شديد در دل شما اثر مي‌گذارد و به خير و صلاح شما نيست و اگر چنين شد ممكن است روح‌ها به هم قلاب شده و به حرام مرتكب شويد. زن و مرد به هم خيره نگاه نكنند نگاه ميكند و ادامه مي‌دهد.
درباره طعام و غذا و تغذيه هم قرآن مي‌فرمايد: «أَزْكى» يعني هر درآمدي ارزش ندارد. سوره‌اي است در قرآن به نام كهف كه چند جوانمرد خواستند از محيط فاسد دور شوند فيلم آن هم پخش ش د و فيلم خوبي هم بود. سيصد سال خوابشان برد درغار بعد كه بيدار شدند نمي‌دانستند كه چقدر خوابيده‌اند، خواستند غذا تهيه كنند به همديگر گفتند هرغذايي را نخوريم بلكه: (أَزْكى‌ طَعاماً) (كهف /19) غذاي بهتر و پاكيزه‌تر.
پس بحث امروز اين بود كه امام سجاد (ع) از خداوند مي‌خواهد كه: «وَ وَفِّقْنِي لِلَّتِي هِيَ أَزْكَى» توفيق باز شدن گره كار، عوامل و موانع توفيق، عوامل توفيق از دعا و مشورت و علم و تجربه و. . . است و ضد آن‌ها ازموانع توفيق است.
خدايا به راه رشد فردي و اجتماعي ما، توفيق مرحمت بفرما.
خدايا عقل كامل، ايمان كامل، بدن سالم، علم وافي، پند پذيري، صفا حسن خلق، وحدت كلمه، نورانيت، عبادت، تقوا، نصيب فرد فردما و جامعه ما بفرما.
خدايا رهبر و دولت و ملت و نسل و ناموس، مرز و آب و خاك و جوانان و عقائد و افكار ما را حفظ بفرما.
خدايا قلب آقا حضرت مهدي (ع) را از ما خشنود و ظهورش تعجيل بفرما.

«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1535

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست