والديني که مشکلاتي بر سر راهشان است 1- عدم آگاهي. نمي‌دانند چکار کنند. البته معناي آگاهي سواد نيست ما پدر و مادر داريم که سواد دارد اما آگاهي تربيت ندارد. پدر و مادر داريم که خواندن و نوشتن بلد نيست اما بچه‌اش را خوب تربيت مي‌کند. ممکن است خانمي سواد نداشته باشد دو رقم هنر داشته باشد و دختر ديپلمه هيچ هنري نداشته باشد. هنر تربيت غير از اين درسهايي است که ما مي‌خوانيم يک روحاني که سالها در حوزه درس خوانده ممکن است با خادم مسجد درگير شود يعني هنر جذب او را ندارد.

قدم اول اينست که پدر و مادر سواد داشته باشند و بايد روش تربيت را دوره ببينند. کتابي که معرفي مي‌کنم آئين آيت ا… اميني را بخوانيد. دفتر ازدواج براي ثبت عقد عروس و داماد خيلي پول مي‌گيرد يک کتاب هم بدهد آئين همسر داري. کتابهايي که آقاي فلسفي راجع به کودک و نوجوان نوشته اعتقاد من اينست که کتاب ديني دخترهاي دبيرستاني بايد آئين همسرداري و آئين تربيت باشد هيچ دليلي ندارد ما به دانشجوها و دبيرستاني‌ها بگوئيم اين درس را بخوان. گاهي وقت‌ها ديپلم و فوق ديپلم مي‌گيرد اما بلد نيست چطوري همسرداري کند و چطوري بچه تربيت کند. ميليون‌ها دختر و پسر به اسم اينکه بيا بحث عميق گوش بده کلاه سرشان رفته هم در حوزه و هم در دانشگاه. گفتند آقا اين‌ها را عميق بخوان تا قرآن را بفهمي ما عميق خوانديم بعد هم قرآن نفهميديم. الان بنده قرآن مطالعه مي‌کنم. نمي‌گويم عميق نباشد اما معنايش اين نيست که از بحث‌هاي کاربردي که امروز به آن نياز داريم غافل بشويم. بعضي از ميزگردهاي تلويزيون ميزگردهاي خوبي است برنامه خانواده راديو و تلويزيون برنامه خوبي است.

نداشتن فرصت: چند شب پيش مقام معظم رهبري بين نماز مغرب و عشاء نگاه مي‌کند به عقب يا متوجه مي‌شود يا به او مي‌گويند فلاني هم هستش کيه؟ يکي از اعضاي دفتر مي‌فرمايد شما چرا نماز مغرب و عشاء اينجا ايستادي گفت ديديم نزديک غروب است و گفتم پشت سر شما نماز بخوانم بعد برويم به زن و بچه برسيم فرمود برو به زن و بچه‌ات برس گفت آقا نماز مغرب خواندم فرمود برو چنان گفته بود برو که ايشان نماز مغرب را خواند و عشاء را نخواند. رهبر انقلاب به يکي از بزرگان دفترش مي‌گويد نمي‌خواهد نماز مغرب را با جماعت بخواني برو توي خانه نماز را فرادي بخوان اما پيش زن و بچه‌ات باش اين زن داري است. اشتباه مي‌کنيم به اسم حزب الهي زن و بچه را رها مي‌کنيم به هواي اينکه کارهاي انقلاب مانده خوب به تو چه که کارهاي انقلاب مانده. همين الان که مي‌خواستم بيايم پشت دوربين يکي از سرهنگ‌ها و افسرهاي رده بالاي انقلابي که خيلي هم انقلابي است مي‌گفت در اين تابستان ما به زن و بچه‌مان هيچ نرسيديم يک بار زن و بچه‌مان را آورديم اينجا رفتم سراغ کارهاي ديگر بعد زن و بچه‌ام خودشان وانت گرفتند گريه کنان برگشتند خانه و توي ماشين گفتند کاش پدر نداشتيم. خوب کار اين سرهنگ غلط است. آقا من کارهاي اجتماعي مي‌کنم باسمه تعالي غلط است.

نداشتن شيوه: بعضي‌ها سواد دارند اما روش ندارند. آجر، آجر است اما هر معماري يک جوري مي‌سازد. پشم، پشم است خانمي قالي مي‌بافد متري 100 هزار تومان يک خانم هم مي‌بافد جل الاغ مي‌شود. خانمي که شيوه بلد است از پوست پرتغال مربا درست مي‌کند شيرين. يک خانم بي هنر برنج رشت را کوفته مي‌کند.

نداشتن امکانات، اينها مشکلات پدر و مادر است بچه‌اش مي‌خواهد مطالعه کند کتاب ندارد البته با اين توسعه کتابخانه‌ها که در سايه جمهوري اسلامي درست شد و… کسي اگر خواسته باشد کتاب بخواند کتابش هست البته امکانات براي آدم‌هاي بي حال مهم است ولي آدم‌هايي که همت دارند امکانات هم نداشته باشند… بچه‌هاي بسيجي ما اول انقلاب با سنگ شاه را بيرون کردند الان هم نيروهاي اسرائيلي مسلح و بچه‌هاي فلسطيني دست خالي با سنگ. امکانات مال آدم‌هاي بي عرضه است اما اگر کسي اراده داشته باشد با دست خالي هم مي‌تواند جلو برود.

من زمان جنگ رفتم يک مرکز فرهنگي که سخنراني کنم زشت است بگويم دانشگاه بود سخنراني که کردم برق رفت و دانشجوها پا شدند رفتند گفتم چرا رفتيد؟ گفتند برق که مي‌رود ما کلاس را تعطيل مي‌کنيم من هم گفتم زنده باد لبوفروش‌ها درود بر شلغم فروش‌ها واي بر دانشجوها گفتند چرا؟ گفتم شلغم فروش‌ها و لبو فروش‌ها برق که مي‌رود کارشان را تعطيل نمي‌کنند چراغ توري روشن مي‌کنند و لبويشان را مي‌فروشند ولي معلوم مي‌شود علم پيش شما دانشجوها ارزشش از لبو و شلغم کمتر است و اين متلک اثر کرد و مديران تصميم گرفتند اگر برق رفت کلاس تعطيل نشود گاهي زور متلک از استدلال بيشتر است.

آيت ا… سبحاني نقل مي‌کرد که امام(ره) به من گفت وقتي کتاب الغدير چاپ شد مي‌خواستم مطالعه کنم کتاب را نداشتم مي‌گفت کتاب را از يکي از علماي قم گرفتم مطالعه کردم و پس دادم. حاج احمد آقا مي‌گفت هيچ وقت کتاب‌هاي پدرم در کتابخانه 200 تا بيشتر نشد اما چون اراده داشت مرجع تقليد شد. بنده قرائتي شايد 20 هزار جلد کتاب داشته باشم مثل آدم تارک الصلاة که مهر و تسبيح جمع مي‌کند.

نداشتن نظارت: بچه‌اش کجا رفت؟ از کجا آمد؟ به کي تلفن کرد؟ البته نظارت هم بايد حساب شده باشد. نظارت دقيق بچه را وسواسي مي‌کند. بي نظارتي بد است و نظارت وسواسي هم بد است.

نداشتن غيرت ديني: بخش مهمي از دختران که آرايش مي‌کنند و بيرون مي‌آيند بي غيرتي برادرشان است بي غيرتي پدرشان است همين جوان وقتي خودش مي‌خواهد داماد بشود مي‌گويد من يک دختر مي‌خواهم که چشم‌هاي هرز به آن نگاه نکرده باشد يعني جوان‌هاي هرزه خودشان هم دنبال دخترهاي پاک مي‌گردند نه اينقدر غيرت باشد که آدم به خانمش محل نگذارد و آنقدر غيرتش کم باشد که حالا هر جوري شد، شد. يک کسي گفت آقاي قرائتي من مسافر بودم توي ماشين گفتم آقاي راننده براي نماز نگه دار راننده هم محل نگذاشت و نگه نداشت نماز ما قضا شد حالا من گناه کرده‌ام؟ گفتم بله گفت إه من که گفتم نگه دار! ؟ گفتم چطوري گفتي؟ گفت رفتم گفتم آقا نگه دار نماز بخوانيم او هم گفت باشه بعد گفتم اگر چمدانت مي‌افتاد چطوري مي‌گفتي؟ با صداي بلند آقا، آقا نگه دار. چيه؟ چمدانم افتاد. شما غيرتي که براي چمدانت داري براي نماز نداري. امروز رفتم يکي از شهرک‌هاي اطراف تهران را بازديد کنم البته نه از طرف وزارت مسکن و نه از طرف شهرداري. همينطوري چند خانه دارد؟ 2000 چند نفر آمدند اينجا؟ 300 زن و شوهر درمانگاه، تلفن، آب، برق، اتوبان، بلوار… همه چيزي داشتند گفتم ببخشيد مسجد هم ساختيد؟ گفتند جزو طرح 35 ساله است! ! اگر نان نباشد يا دارو نباشد داد مي‌زنيم اما بخاطر نداشتن مسجد کسي داد نمي‌زند.

نداشن تعادل: بين مسائل مالي و مذهبي بعضي‌ها همه‌اش فکر اسلامي بودن بچه هايشان هستند کاري به درسشان ندارند. بعضي هم همه‌اش فکر مدرسه و درسند ولي کاري به… 115 کلمه دنيا در قرآن هست و 115 کلمه آخرت مي‌خواهد بگويد دنيا و آخرت را بايد هر دو داشت. امام رضا(ع) مي‌فرمايد زندگي خودتان را سه بخش کنيد يک بخش براي استراحت و لذت آن دانشجويي که مرتب درس مي‌خواند يکبار هم مي‌برد.

نداشتن رابطه با روحاني: هر خانواده‌اي بايد با يک آخوند آشنا باشند شماره تلفن يک اسلام شناس توي خانه‌ها باشد البته وقت آقا را با تعبير خواب نگيريد. آقا اسم مادر موسي(ع) چه بود؟ به تو چه! اسم مادر موسي(ع) را دانستن نه جزو دين من است و نه جزو دنياي من است و نه جزو زندگي من است و نه جزو آخرت من است. در سمينار دبيران ديني همه دبيرهاي ليسانس تحصيل کرده يکي از اينها سوال کرد که آقا در قطب شمال اگر رفتيم که 6 ماه شب است و 6 ماه روز نماز را چطور بخوانم! ؟ گفتم اين نياز شماست؟ چرا وقت من را صرف مي‌کنيد چرا وقت خودت را حرام مي‌کني چيزي که مورد نيازت نيست براي چه گوش مي‌دهي؟ قرآن به قدري از اين سوالها بدش مي‌آيد يک قصه‌اي در سوره کهف بحث اينست که اصحاب کهف 5 نفر يا 6 نفر يا 7 نفر بودند قرآن انتقاد مي‌کند مي‌فرمايد بابا ول کنيد چکار داريد ببين اصحاب کهف چه کردند؟ اصحاب کهف چند جوانمرد بودند که در محيط فاسد هضم نشدند براي خودشان تشکيل زندگي توي غار دادند دينشان را در غار حفظ کردند ولي کفر و شرک داخل شهر را زير بار نرفتند. از اين درس بگيريد که نگوئيد چون ما اقليتيم دينمان از دست رفت، اصحاب کهف به مسلماناني که در کشورهاي اروپايي زندگي مي‌کنند درس مي‌دهد مي‌خواهد بگويد اگر ديدي جامعه کج مي‌رود تو کاري با جامعه نداشته باش اگر همه سيگار مي‌کشند تو نکش همه دروغ مي‌گويند تو تنهايي دروغ نگو مي‌خواهد بگويد از تنهايي نترس تشکيلات کوچولو درست راه بينداز زير بار تشکيلات ناحق نرو.

متأسفانه ما داريم افرادي را که تلفن چند آقا را دارند اما حضرت آقا ببخشيد يک استخاره بکنيد؟ والله استخاره کردم پلو عدس بد آمد! يکي ديگر بفرمائيد؟ ‌ها! پلو ماش خوب است آقا براي تعبير خواب و استخاره و شرکت در جلسه مرده‌ها نيست. طلبه و روحاني براي اينست که مسائل ديني را از او بپرسند. بچه هايمان را با آن روحاني آشنا کنيم با مسجد محله آشنا کنيم. يکي از روحانيون تهران مي‌گفت من تا پانصد خانواده دور مسجد را شناسايي کردم که چند دکتر، چند کارگر، چند مهندس و مي‌خواهيم مسجد را محل فعاليت قرار بدهيم از همه کار مي‌کشيم هر کسي هر هنري دارد ماهي يک ساعت اينجا بيايد. يکي از مشکلات خانواده‌هاي ما اينست که به مشق و کفش بچه‌شان مي‌رسند اما پدر فکر نمي‌کند که اين بچه بايد با مسجد و روحاني محله آشنا باشد روحاني هم به شما نيازي ندارد. به نفع خودتان است.

زمان شاه يک روحاني داخل اتوبوس نشسته بود داشت مي‌رفت مسافرت. يک زن و شوهر سوپر دولوکس هم صندلي جلو بودند خوب زمان شاه گاهي طلبه‌ها را مسخره مي‌کردند البته بعضي الآن هم مسخره مي‌کنند از جيب خودشان مي‌رود (کسي با مسخره از بين نمي‌رود. 43 راديو به امام(ره) فحش مي‌داد و روز به روز هم عزيزتر شد و 43 راديو از صدام تجليل مي‌کرد و روز به روز خوارتر مي‌شود وقتي متلک 43 راديو اثر ندارد تو خودت را بيخودي معطل نکن) زن و مرد وضعشان ناجور بود اينها بلند بلند متلکي به اين آخوند گفتند به همديگر مي‌گفتند آقا خاصيت اين آخوندها چيه؟ گفت هيچي يک متلکي هم گفت خلاصه به در بگو تا ديوار بشنود اينجا متلکي به اين آخوند گفتند آخوند هم هيچي نگفت. وقتي مي‌خواست پياده شود پاکت پرتقال از دستش ريخت و پرتقالها پخش شد و مسافرها هم يکي، يکي برداشتند. آخونده آمد و گفت آقا حرامه حيف است شما لقمه حرام بخوريد مي‌گفت اينها نگاه کردند و يکي، يکي پرتقالها را برگرداندند و گفتم شما که مي‌گوئيد آخوند خاصيتش چيه؟ خاصيتش اين است. يک روحاني خوب در يک منطقه خيلي کار مي‌تواند بکند. ميانگين هر تهراني سالانه 150 گرم سرب وارد ريه‌اش مي‌شود و لذا جراحان ما گفته‌اند ريه‌هاي افراد تهراني که براي عمل جراحي شکافته مي‌شود ريه تهراني‌ها سياه است و به خاطر ماشين‌هايي است که موتورش خراب است موتور‌هايي که دود مي‌دهد روغن سوزي دارد. سوال: اگر من ماشينم را درست نکنم با دود، هواي تهران را آلوده کنم که هوا برود توي حلق مردم شرعاً گناه است؟ بله اين هم گناه است و گناه کبيره هم هست. مردم آزاري گناه بزرگي است اين آقا حاضر نيست از ديوار مردم بالا برود و قاليچه آنها را بدزدد اما ريه مردم را مي‌دزدد. ما بايد بگوئيم هواي حياط مسجد متعلق به همه است 16 نفر که در آن سيگار مي‌کشند و هواي مسجد را سيگاري مي‌کنند هواي مسجد را مي‌دزدند با جوراب بدبو وارد مسجد مي‌شوي فرشها بو مي‌دهد مي‌روم سجده کنم ناراحت مي‌شوم اين هم گناه است. در کاشان ما که اينطوري است وقتي مادرها از بچه هايشان تعريف مي‌کنند مي‌گويند الحمدا… نه دزدند نه قتل کردند نه قمار بازند يعني گناه پيش پير زنهاي کاشان اينهاست اما آبگرمکن خراب است آنرا درست نمي‌کند و دود آن به خانه همسايه‌ها مي‌رود کسي نمي‌گويد اين هم يک نوع دزدي است. اکسيژن دزدي.

عروس مي‌بريم بي وقت بوق مي‌زنيم مردم از خواب بيدار مي‌شوند اين هم يک گناه است. سوال: آيا من مي‌توانم يک برج بسازم ده طبقه و آفتاب خانه‌هاي همسايه را بگيرم؟ من مي‌توانم پنجره‌ها را باز کنم و خانه‌هاي همسايه را از صبح تا شب ببينم؟ اينها مسائل شرعي است اصلاً دين ما همين است نماز يک هزارم دين ما است حج يک هزارم دين ما است ما در بنايي 200 الي 300 مسأله داريم.

نداشتن تفاهم با همسر. با هم دعوا مي‌کنند و بچه‌ها هم فيلم برداري مي‌کنند.

9- نداشتن صداقت در رفتار و عمل آنچه مي‌گويد با آنکه انجام مي‌دهد دوتاست به کسي صديق مي‌گويند که با مغزش با چشمش با زبانش با دستش هم صادق باشد نه اينکه با دستش کار ديگري بکند و چشمش چيز ديگري بگويد. صديق يعني افکارش با گفتارش با هم بخورد.

حالا اين مشکلات را چطوري بايد حل کرد؟ نداشتن آگاهي کتاب خواندن فيلم‌هايي که هنر مندان مي‌سازند طوري باشد که به مردم آگاهي بدهد. هنرمندان بايد با يک اسلام شناس رفيق باشند. فرصت گذاشتن. داشتن روش پدران و مادراني که در تربيت بچه موفق بوده‌اند بيايند مصاحبه کنند قديم يک مدرسه فيضيه مي‌ساختند صدها امام(ره) در آن تربيت مي‌شد.

پدر و مادر اگر به بچه وعده دادند بايد به آن عمل کنند اگر گفت برايت مي‌خرم، بخرد و گرنه نگويد مي‌خرم. زن و شوهر به هم راست بگويند. يک عروس و داماد آمدند من عقدشان را بخوانم گفتم چقدر مهريه؟ ديدم مثلاًمي گويد او!!! اين همه سکه طلا گفتم شغل شما چيه؟ ديدم… گفتم با اين شغل ضعيف چطور مي‌تواني اين همه مهريه بدهي گفت بابا حالا بنويس چه کسي مي‌گيرد؟ و چه کسي داده گفتم ابتداي زندگي با دروغ؟ تو که نمي‌تواني بدهي راست حرف بزن. امام کاظم(ع) رفت توي خانه امام رضا(ع) کوچولو بود فرمود: بابا اين مرد از ياران ما است شما که آمدي خانه مي‌گفتي بفرما تو امام کاظم(ع) فرمود: آقا جان من چون قلباً آمادگي ندارم که پذيرايي کنم با زبانم نمي‌گويم بفرما تو. کسي که قلبش با زبانش دو تا باشد منافق است. وقتي آمادگي ندارم بيخود هم نگويم بفرما تو. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «لَا دِينَ لِمَنْ لَا عَهْدَ لَهُ» (الجعفريات/ص‌36) حديث داريم کسي که به قولش عمل نکند دين ندارد.

از وظائف پدر و مادر پرهيز از القاب ناپسند. بچه‌هايتان را خوار نکنيد کلمه زشت به بچه‌تان نگوئيد. حديث داريم پيغمبر(ص) وقتي اسم بچه‌ها را صدا مي‌زد با بزرگواري صدا مي‌زد يعني بهترين لقب را به بچه‌ها مي‌داد نگو حسن بگو حسن آقا آقا مهدي، آقا محمد، تشويق بکنيم اما تشويق به اندازه تنبيه اما به اندازه داريم که پدر و مادر به بچه‌ها کتک نزنند «و اهجره و لا تطل» (بحار الانوار/ج 101/ص 99) اگر هم از بچه‌ات نارحت شدي با او قهر بکن اما قهر را طول نده. صفوان جمال مي‌گويد خدمت امام صادق(ع) بوديم غذا را آوردند خادم آب آورد امام دستهايش را شست بعد خادم حوله داد «فَنَاوَلَهُ الْمِنْدِيلَ فَعَافَهُ ثُمَّ قَالَ مِنْهُ غَسَلْنَا» (مكارم‌الأخلاق/ص‌140) گفت خواهش مي‌کنم معذرت مي‌خواهم متشکرم حوله به من نده گفت چرا؟ فرمود علت اينکه دستهايم را شستم چون دستم به حوله خورد حديث داريم دستتان را که شستيد به هيچ چيز نزنيد با همان دست‌تر برويد غذا بخوريد. بعضي پدر و مادرها پول مي‌دهند براي اينکه کمدش و زير تلويزيوني‌اش به هم بخورد براي تلويزيون رنگي يک پولهاي حسابي خرج مي‌کند. اما وقتي بچه مي‌خواهد مطالعه کند مي‌گويد اين اتاق نورش زياد است اسراف مي‌شود برو آن اتاقي که نورش کم است حاضر است بچه‌اش کور شود. نور مطالعه بايد قوي باشد نور بايد به اندازه کافي باشد ممکن است الان براي شما پيدا نباشد چون چشمت سالم است متوجه نيستي اما فردا اين نور کم روي چشم اثر دارد. هر چه به بدن ضرر بزند اسراف است. بعضي وقتها توي خانه برنج مي‌ماند مي‌گوييد اين را بخور چهار تا قاشق است اسراف مي‌شود! بخاطر 10 تومان مي‌گويد دوبله کار کن بابا ارزش معده بيش از ده تومان است.

پدر و مادر بايد به مغز بچه بيش از پا برسد پدران اگر چند هزار تومان پول کفش بدهند غصه نمي‌خوردند اما اگر هزار تومان پول کتاب بدهند داد مي‌زنند.

پدر و مادر خوب بايد 10 شرط داشته باشد: اهل مطالعه باشد، براي بچه هايش فرصت بگذارد، روش بلد باشد، امکانات رشد بچه‌اش را فراهم کند، هيچ مانعي ندارد که بچه شما روي موکت مطالعه کند اما کتاب فراوان داشته باشد بهتر اين نيست که بچه شما روي قالي زندگي کند اما کتاب نداشته باشد بچه شما ساعت مچي نداشته باشد طوري نيست بي ساعتي ننگ نيست اما بي کتابي ننگ است، نظارت کنيم نه به شرط وسوسه و وسوسه در همه چيزي غلط است، غيرت ديني داشته باشيم صبح که بلند مي‌شويم واقعاً نگوئيم بلند شو مدرسه‌ات دير شد بگوئيم پا شو نمازت قضا شد. بچه را با نماز آشنا کنيم ديپلم تارک الصلاة براي تو چکار مي‌کند؟ حالا گيرم در کنکور قبول شدم و شديم پدر و مادر 8 تا دکتر و مهندس اما از دم تارک الصلاة. شب اول قبر اگر بچه شما اهل نماز و تقوا باشد باعث روسفيدي است. وقتي براي دخترمان گوشواره بخريم که نمازش درست باشد. اگر بناست بچه هايمان را جايي ببريم يک سفر مذهبي ببريم که در او چهار کلمه ياد بگيرد. تعادل و اينها شرايط يک پدر و مادر خوب است.