41- اگر به خدا و آنچه بر بنده [و رسول] خود در روز تميز حق از باطل، روز درگيرى دو سپاه [در جنگ بدر]، نازل كرديم باور داريد، بدانيد كه هر گونه مالى كه بدون زحمت به دست آيد [1]، خمس آن خاص خدا و پيامبر و خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان است؛ و خدا بر هر كارى تواناست. 42- در آن هنگام [كه درگيرى بدر شكل مىگرفت]، شما در طرف نزديكتر [به درّه موضع گرفته] بوديد و آنها در طرف دورتر و كاروان [تجارى قريش] پايينتر از [منطقه جنگى و دور از دسترس] شما قرار داشت؛ [لذا درگيرى با دشمن اجتناب ناپذير شد و كاروان را به حال خود رها كرديد [2]، اما وضع چنان دشوار مىنمود كه] اگر با يكديگر [براى آغاز جنگ] وعده مىگذاشتيد، [از تصور برترى موقع وعده دشمن] خلف وعده مىكرديد، ولى [جريان حوادث به گونهاى پيش رفت] تا خدا امرى را كه انجام يافتنى بود، سرانجام دهد، تا [همه در بوته آزمايش قرار گيرند و] هر كه [به گمراهى] هلاك مىشود يا [به هدايت] زنده مىشود [3]، بر اساس دليل روشنى باشد؛ و خدا شنوايى داناست. 43- [به ياد آر] آن گاه را كه خدا تعداد دشمنان را در رؤياى تو اندك [و بىاهميت] نماياند؛ و اگر آنها را انبوهى به تو نشان مىداد، سست مىشديد و در كار [جنگ] دچار اختلاف مىشديد، ولى خدا شما را [از سستى و اختلاف] در امان و سلامت داشت، كه او به راز دلها داناست. 44- و آن گاه كه [در ميدان نبرد] روبرو شديد، آنها را در چشم شما اندك نماياند [تا قوى دل شويد] و شما را نيز در چشم آنها اندك نشان داد [كه تجهيز كامل نكنند] [4]، تا خدا امرى را كه انجام يافتنى بود، سرانجام دهد؛ و همه كارها به خدا بازگردانده مىشود. 45- اى مؤمنان، هر گاه با گروهى [از دشمنان] روبرو شديد، ثبات [و پايمردى] خود را حفظ كنيد [5] و خدا را فراوان ياد كنيد [6]، بسا كه رستگار شويد. [1]- فرهنگهاى «لسان العرب»، «تاج العروس» و «قاموس»، «غنيمت» را دستيابى به اموال، بدون زحمت مىدانند. تفسير نمونه همين معنى را ضمن نقل از ارباب لغت تأييد كرده است. [2]- به آيه 7 انفال (همين سوره) توجه فرماييد. [3]- به آيه 122 انعام (6) توجه فرماييد. [4]- در آيه 13 سوره آل عمران (3) آمده است كه دشمنان، سپاه مؤمنان را دو برابر آنچه بود مىديدند، ولى اين آيه مىگويد هر دو گروه در چشم طرف مقابل كم جلوه كردند. بايد توجه داشت كه اين آيه مربوط به ساعتهاى قبل از درگيرى است و آيه سوره آل عمران مربوط به لحظه درگيرى است. به تفاوت اين دو موقعيت، دقت فرماييد. [5]- معنى و مفهوم اين عبارت به بيان ديگرى در آيه 15 انفال (همين سوره) آمده است. [6]- به آيه 152 بقره (2) توجه فرماييد.