41- سبكبار و سنگينبار بسيج شويد و با اموال و جانهاى خويش در راه خدا به جهاد برخيزيد؛ اگر بدانيد، [نهايتاً] به نفع شماست [1]. 42- اگر [بسيج جنگ براى] بهرهاى دسترس و سفرى آسان بود، [دو رويان به طمع دنيا] از تو پيروى مىكردند، ولى راه پر مشقت [تبوك] بر آنان گران آمد؛ و به خدا سوگند ياد مىكنند كه اگر توان داشتيم، همراه شما رهسپار مىشديم؛ [با اين رفتارشان شخصيت] خود را مىكشند؛ و خدا مىداند كه دروغ پردازند. 43- خدا از تو درگذرد؛ چرا پيش از آنكه افراد راستگو و دروغ پرداز براى تو مشخص و شناخته شوند، به آنها اجازه [معافيت از جنگ] دادى؟ 44- آنها كه به خدا و روز واپسين باور دارند، هرگز در مورد جهاد با اموال و جانهاى خويش از تو اجازه [معافيت] نمىخواهند؛ و خدا به حال پرهيزكاران داناست [2]. 45- تنها كسانى از تو اجازه [معافيت] مىخواهند كه به خدا و روز واپسين باور ندارند و دلهاشان به شك افتاده است و تحت تأثير شك خود سرگردانند. 46- اگر آنها آهنگ خروج [و راه افتادن به جنگ را] داشتند، قطعاً ساز و برگى براى آن آماده مىكردند، ولى خدا بسيج آنها را [كه به آسايش دنيا دل بسته بودند] خوش نداشت، لذا آنها را [از توفيق جهاد] بازداشت [3] و [به آنها] گفته شد: شما هم با وانشستگان [در خانه] بنشينيد. 47- اگر در [صفوف] شما بيرون آمده بودند، جز تباهى براى شما به بار نمىآوردند و به قصد فتنهانگيزى بين شما رخنه مىكردند؛ در ميان شما جاسوسانى [هم] دارند؛ و خدا به حال ستمكاران داناست. [1]- شرايط افرادى كه از اين دستور عام مستثنى شدهاند، در آيه 91 توبه (همين سوره) آمده است. [2]- اين آيات اشاره به جنگ تبوك دارد كه آخرين جنگ در زمان حيات پيامبر (ص) بود. تبوك محلى بود در مرز شمالى جزيرة العرب و نزديك مرز امپراطورى روم شرقى كه بر شامات تسلط داشت. بعد مسافت و شدت گرما و درگيرى با ابر قدرت وقت، افراد سست ايمان را از شركت در جنگ دچار ترديد كرده بود، ولى سپاهى از داوطلبان با ايمان، عازم منطقه مورد اشغال شد. با ورود آنان روميان پيشنهاد صلح دادند و پيامبر (ص) از موضع قدرت پذيرفت و مسلمانان بدون درگيرى، با پيروزى بازگشتند. اين جنگ مانند همه جنگهاى پيامبر (ص) دفاعى بود؛ به آيه 190 بقره (2) و نيز آيات 8- 9 ممتحنه (60) توجه فرماييد. [3]- به آيه 10 بقره (2) و نيمه دوم آيه 5 صف (61) توجه فرماييد.