شرايط سخت زندگى در غربت، آگاه نبودن از اوضاع و احوال خانواده در مدينه، گرفتارى و آوارگى خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله بويژه پدر بزرگوارش به دست مزدوران هارون الرشيد و دسترسى نداشتن شيعيان به امام زمانشان، زندگى را به كام قاسم تلخ كرده قلبش را بيش از پيش مى‌آزرد، و سرانجام او را در بستر مرگ انداخت. قاسم كه آثار مرگ را در وجود خويش احساس كرد، خود را به مردم آن منطقه شناسانيد و پس از مدتى كوتاه درگذشت [1] و قبر مطهر او در قريه «شوشه» در سرزمين بابِل است. [2]

سيد بن طاووس بر استجاب زيارت قبر او تصريح كده و آن را در ثواب قرين زيارت قبر مطهر حضرت اباالفضل و على اكبر عليهما السلام قرار داده، سپس زيارت مخصوصى براى او ذكر كرده است. [3]

اسماعيل

اسماعيل، از دانشمندان برجسته و پرهيزكاران و صالحان عصر خود بود و از سوى ابوالسّرايا بر حكومت فارس منصوب گشت، و پس از شكست نهضت وى، در مصر سكونت گزيد.

وى نزد امامان عليه السلام از ارج و منزلتى والا برخوردار بود؛ زمانى كه «صفوان بن يحى» يكى از ياران موسى بن جعفر عليه السلام، در گذشت، امام جواد عليه السلام به دستور داد كه بر جنازه‌اش نماز بگزارد و نيابت وى را بپذيرد. [4] اسماعيل، در موضوعات مختلف فقهى كتابهاى زيادى نوشت از جمله: كتاب طهارت، كتاب صلاة، كتاب زكات، كتاب صوم، كتاب حج، كتاب جنائز، كتاب نكاح و كتاب طلاق. [5] دانشمندان رجالى از كثرت تأليفات اسماعيل بر فزونى دانش و عمق بينش و ستايش وى استدلال كرده‌اند. [6] اسماعيل درمصر در

[1] - ر. ك: حياة الامام موسى بن جعفر عليه السلام، ج 2، ص 430-431

[2] - معجم البلدان ذيل شوشة

[3] - ر. ك: تنقيح المقال، ج 2، ص 26، ذيل قاسم بن موسى

[4] - رجال كشى. ذيل صفوان بن يحى، تنقيح المقال، ج 2، ص 100

[5] - ر. ك: رجال نجاشى، ص 21؛ فهرست شيخ، ص 10، و معالم العلماء، ص 7

[6] - ر. ك: حياة الامام موسى بن جعفر (ع)، ج 2، ص 416