فاطمه ملّقب به «فاطمه طاهره» در رشت و به خواهر امام مشهور است. [1] فاطمه كبرى نيز- كه موضوع بحث ماست- در قم مدفون است.

ولادت

فاطمه معصومه در اوّل ذيقعده، سال 173 هجرى قمرى ديده به جهان گشود. [2]

پدر و مادر

شرافت نسبى حضرت معصومه عليه السلام كه هم دختر امام است، هم خواهر امام و هم عمّه امام برتر از آن است كه قلم توان ترسيم آن را داشته باشد. او در مكتب تربيتى پدر بزرگوارش موسى بن جعفر عليه السلام و آغوش سرشار از محبّت مادرى به نام «نجمه» كه از باوان با فضيلت و از اسوه‌هاى تقوى و شرافت است تربيت يافت. شيخ صدوق روايت كرده كه نجمه خاتون در عقل و درايت، اطاعت و عبادت و رعايت ادب، بويژه نسبت به حميده خاتون از بهترين بانوان جهان بود. [3] منابع تاريخى تصريح كرده‌اند ك حضرت على بن موسى الرّضا عليه السلام و حضرت معصومه عليه السلام از يك مادر مى‌باشند. [4] اجتماع آن همه فضائل و مناقب در وجود آن بانوى بى همتا در عصر خود او را شايسته تحمل انوار الهى و پرورش خورشيد امامت؛ حضرت على بن موسى الرضا عليه السلام و ماه تابان خاندان عصمت، حضرت معصومه عليه السلام در دامان خود ساخت.

القاب‌

در منابع روايى و تاريخى القاب زيادى براى دختر موسى بن جعفر عليه السلام نقل شده است كه

[1] - بحارالانوار، ج 48، ص 317

[2] - مستدرك سفينة البحار، ج 8، ص 257، ماده «فطم» در بعضى منابع، سال ولادت، سال 183 ذكر شده ك درست نيست؛ زيرا اين سال، سال شهادت موسى بن جعفر است و حضرت فاطمۀ كبرى است و حداقل سه فاطمه ديگر پس از او بوده است، علاوه بر آنكه دست كم چهار سال آخر عمر شريف امام كاظم (ع) در زندان سپرى شده است

[3] - عيون اخبار (ع)، ج 1، ص 12

[4] - به عنوان نمونه ر. ك: دلائل الامامة، ص 149