نيروهاى مدافع بيزانس، آتش دريايى خود راكه بعدها به آتش [1] «يونانى» معروف شد به عنوان وسيله دفاعى به كار گرفتند كه باعث به آتش كشيده شدن تعداد زيادى از كشتى هاى متعلّق به ناوگان مسلمانان و ايجاد ترس و نگرانى در وجود نيرو هاى محاصره كننده شهر شد.

معاويه در آخرين روزها، دريافت كه با وجود استفاده مدافعين قسطنطنيه از اين سلاح ويرانگر، ادامه محاصره اين شهر غير ممكن به نظر مى رسد، بويژه در اثر طولانى شدن محاصره، نيروهاى او رو به فرسايش رفته و تعدادى از كشتى هاى آنان نيز نابود شده است، ناگزير پيمان نامه صلحى را در سال 679 به مدّت سى سال [2] با كنستانتين چهارم امپراطور روم شرقى امضاء كرد.

قسطنطنيه در دوّمين محاصره مسلمانان (98- 99 ه/ 717- 718 م)

شكستى كه در آزادى قسطنطنيه معاويه با آن رو برو گشت، اهتمام خلفاى بنى اميّه پس از او را در يورش مجدّد به آن سامان منصرف نساخت و آرزوهاى آزادى مجدّد اين شهر را از مخيّله آنها بيرون نبرد.

در حقيقت چنين انديشه اى همچنان خواسته خلفاى مروانى پس از مروان بن‌

[1] - محمد عبداللّه عنان، مواقف حاسمة فى تاريخ الاسلام، قاهره 1934، ص 102. آتش يونانى از نفت‌آتش زا و كبريت و قير به نسبت نامشخصى تركيب شده بود، اين تركيب شيميايى به گونه اى بود كه به مجرّد برخورد با آب شعله ورتر مى شد و جز با شن و ماسه خاموش نمى شد، سازنده اين سلاح وحشتناك كه كشتى هاى مسلمانان را نابود و به شكست محاصرۀ آنها از اطراف قسنطنطنيه انجاميد، مهندسى به نام كالينيكوس بود كه اهل سوريه و در شام در خدمت اعراب بود و سپس به قسطنطنيه گريخت. ).142 .p,tatneiro ednom el lheiD(

[2] - براى شرح بيشتر به منابع ذيل مراجعه كنيد: .08 -53.PP,6291.A.g ,negel al snad te eriot sih'i snad elponitnatsnaC ertnoC .srbarA srd smoitidep xessel ,dranaC -1

.142 .p,latneiro ednom el ,lheiD _2

.7781 ,drofxo ,eripmE sitnazyB eht fo yrotsiH ,yalniF _3

.1691 ,drofxo ,etats nitnazyB eht fo yrotsiH ,yksrogortsO _4

.5391 ,sellexurB,I.T ,sebarA sel teecnazyB ,veilisaV _5

.46 .P ,eporuE dna muitnazyB ,sinoyrv sorepS _6

الباز العرينيى، الدولة البيزنطيه، قاهره 1965، ص 148، 152.

محمد عبداللّه عنان، مواقف حاسمة فى تاريخ الاسلام، ص 32-36.

العدوى، قوات البحريه العربيه، ص 57-66.