چيزى نجات نيافت. [1]

پس از آن قرمطيان به سوى مصر هجوم بردند و «فرما» وسپس «قلزم» را به تصرّف در آوردند وبعد از آن در آغاز سال 361 هجرى در اراضى مصر پيش رفتند وبرعين شمس تسلّط يافتند ومقدّمه سپاه آنان به آستانه شهر قاهره رسيد. در اين هنگام، جوهر مهيّا شد كه از ورود آنها به شهر جلوگيرى كند، از اين رو خندق ژرفى پيرامون شهر حفر كرد وبراى آن، دو در آهنين قرار داد [2] وآنگاه براى دفاع از شهر به توزيع اسلحه بين نيروهاى مغربى و مصريان پرداخت وبدين ترتيب مصريها ومغربيان در نبردى كه در شب اوّل ربيع الاوّل سال 361 هجرى بر دروازه هاى شهر قاهره [3] بوقوع پيوست، موفّق شدند در برابر قرمطى ها مقاومت كنند. در اين نبرد قرمطيان شكست خورده وراه احساء را پيش گرفتند.

در اين بحبوحه ناوگان فاطميان در رمضان سال 361 هجرى از سرزمين مغرب به حركت در آمد وبراى شركت در نبردهاى زمينى كه سپاه فاطميان به فرماندهى سعادة بن حيّان در آن درگيربود، مصر رابه سوى سواحل شام ترك كرد، [4] فاطمى‌ها با بهره گيرى از اين ناوگان توانستند در اواخر سال 361 هجرى شهر يافا را باز پس گيرند.

از آن پس كشتيهاى جنگى فاطميان براى حفظ مراكز امنيّتى شام ودفاع از آن، ازحركت از تنيس، دمياط واسكندريه به طرف صور و طرابلس، باز نايستادند. [5]

مشهور است كه به حركت در آمدن كشتيها در دريا هرسال در ماه «برمهات» كه مطابق با ماه آوريل بود آغاز مى‌شد، در اين ماه كشتيها «در درياى نمك از توابع مصر ومغرب وروم به حركت در مى‌آمدند ودر آن دريا توجّه خاصّى به تمركز نيرو وكشتيهاى ناوگان براى حراست از مرزها وحفظ آنها مبذول مى‌شد [6]

[1] - كامل، ابن اثير، مصر 1353 ه‌، ج 7، ص 43.

[2] - مقريزى، اتعاظ الحنفاء، ص 129

[3] - همان مدرك، ص 130.

[4] - مقريزى، اتعاظ الحنفاء، ص 131.

[5] - همان مدرك، (نسخه خطّى)، ص 77. ب

[6] - ابن مماتى، كتاب قوانين الدواوين، تحقيق دكتر عزيز سوريال، قاهره 1943، ص 248.