علل پيدايش احزاب‌

1- مبارزات انتخاباتى: نمايندگان مجلس سعى مى‌كردند تا با نمايندگانى كه به لحاظ فكرى نزديك به هم هستند، همكاريهاى بيشترى بنمايند. گاهى، دامنه اين همكاريها به نزديك شدن كميته‌هاى انتخاباتى آنان به يكديگر منجر مى‌شد و در نتيجه حزب پيدا مى‌شد. [1] اين مطلب بيشتر در كشورهاى غربى مصداق داشت.

2- دخالت ابرقدرتها: يكى از علل اصلى پيدايش بسيارى از احزاب در كشورهاى محروم جهان، دخالت ابرقدرتها بوده است. قدرتهاى بزرگ براى آنكه افراد وابسته به خود را متشكّل نموده و در قدرت سياسى تأثير بگذارند، احزاب مختلفى را در اين كشورها به وجود مى‌آورند. احزابى كه اينگونه به وجود مى‌آيند، ممكن است در ظاهر، خود را مخالف قدرتهاى خارجى نشان دهند تا در ميان مردم بى‌آبرو نشوند.

3- صفات ناپسند انسان: برخى از صفات ناپسند انسان مثل رياست طلبى، شهرت طلبى، ثروت طلبى و ... ممكن است سبب تشكيل حزب شود.

4- اختلاف مكاتب: وجود مكاتبى چون اسلام، زرتشتى، مسيحيت، يهوديت، ماركسيسم، لنينيسم، مائوئيسم، و ... كه هر كدام داراى شاخه‌هاى فرعى متعدّدى مى‌باشند، از جمله عواملى است كه منجر به دسته‌بندى صفوف مردم و تشكيل حزب مى‌گرديد.

5- اختلاف منافع: هر سياستى كه در كشور اجرا گردد، به عدّه‌اى زيان مى‌رساند و به عده‌اى ديگر سود مى‌بخشد. طبيعى است افرادى كه داراى منافع مشابهى هستند، تشكيلاتى سياسى ايجاد كنند تا سياست‌هاى كشور را در جهت منافع خود سوق دهند و يا دست كم با موضعگيريهاى سياسى، از ضررهاى احتمالى بكاهند.

6- انگيزه‌هاى دفاعى: گاهى دفاع از خاك وطن در برابر اشغال آشكار يا مخفى بيگانگان، يا دفاع از دين و آرمان در برابر هجوم فرهنگى، تبليغاتى، و ... دشمن، سبب تشكيل حزب مى‌گردد.

[1] جامعه‌شناسِی سِیاسِی، مورِیس دوورژه، ترجمة ابوالفضل قاضِی، ص 427، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.