بعد به‌ جلب نظر مردم بپردازند. اينگونه احزاب به سازماندهى و تشكيلات اهميت فراوانى مى‌دهند و براى جلب توجه عمومى، سنگ منافع عموم را به سينه مى‌زنند. نامزدهاى انتخاباتى اين احزاب بيشتر توسط سران حزب مشخص مى‌شود.

ب- احزاب خواص: اينگونه احزاب ويژه بخش خاصى از افراد سرشناس، ثروتمند و يا تحصيل كرده است. ادّعا مى‌شود كه بودجه حزب را سران آن مى‌پردازند. احزاب خواص كمتر به سازماندهى و تشكيلات اهميت مى‌دهند و به طور عمده منافع خواص مربوطه را بيشتر از منافع عمومى مورد توجه قرار مى‌دهند.

نامزدهاى انتخاباتى اين احزاب لازم است از وجهه مردمى بالايى برخوردار باشند، تا فقدان موقعيّت عمومى را جبران كنند. [1]

2- از نظر رأى نمايندگان در مجلس:

الف- احزاب انعطاف پذير: نمايندگان احزاب در مجلس، بنابر تشخيص مصلحت خود رأى مى‌دهند؛ خواه با نظر حزب آنها يكسان باشد، خواه نباشد. معمولًااحزاب خواص از اين نوع هستند.

ب- احزاب انعطاف ناپذير: نمايندگان حزب در مجلس، بنابر تشخيص مصلحت حزب، رأى مى‌دهند. معمولًا احزاب عوام از اين نوع مى‌باشند. [2]

3- از نظر نوع مرام:

الف- احزاب كمونيست: تحت تأثير حزب كمونيست شوروى، بسيار تشكيلاتى عمل مى‌كردند و راز دوامشان نيز در همين امر نهفته بود و واحدهاى پايه در اين احزاب را سلّولهاى كمونيستى تشكيل مى‌داد. هر سلّول از چند ده نفر عضو تشكيل شده و داراى يك «دبير» بود. به محض افزايش تعداد اعضاى هر سلّول و وجود فردى مناسب براى دبيرى، سلّول را به دو قسمت تقسيم مى‌كردند. طبيعى بود كه در اين حالت هماهنگى

[1] حقوق اساسِی و نهادهاِی سِیاسِی، ابوالفضل قاضِی، ج 1، ص 723 ـ 725، انتشارات دانشگاه تهران، (برداشت).

[2] جامعه‌شناسِی سِیاسِی، دو ورژه، ص 431.