استخدام كرده بودند، ندارند.

2- ظاهر فريبنده: احزاب سياسى از ظاهر فريبنده‌اى برخوردار بودند و اين ظاهر فريبنده از دو جهت به بيگانگان كمك مى‌كرد. اين دو جهت عبارت بودند از: «تازگى احزاب» و «لازمه دمكراسى بودن احزاب.»

الف- تازگى احزاب: تاريخچه پيدايش احزاب در ايران، خيلى پر سابقه نيست. به سخن ديگر، بحث احزاب براى بسيارى از ايرانيان- مثل خيلى از كشورهاى ديگر در حال توسعه- حالت تازگى داشته است و از آنجا كه در هر امر تازه‌اى، لذّتى نهفته است، بسيارى هوس مى‌كردند فعاليت حزبى را تجربه كنند. بديهى است كه با توجه به خائن بودن سران بسيارى از احزاب ايرانى، اين «تجربه‌ها» سبب ارائه خدمات ارزنده‌اى به بيگانگان مى‌شد.

ب- لازمه دمكراسى بودن احزاب: دخالت آشكار در امور داخلى يك كشور مستقل همواره مذموم بوده و هست. جمع آورى اطلاعات محرمانه يك كشور مستقل، جاسوسى تلقّى شده و مى‌شود. چنين مشكلاتى سبب مى‌شد و مى‌شود كه بيگانگان به دنبال يافتن راههاى آبرومندانه و راحتتر نيل به مقاصد پليد خود باشند.

غربيها مدام در بوقهاى تبليغاتى خود، وجود احزاب و گسترش تعداد و آزادى عمل آنها را از لوازم دمكراسى قلمداد مى‌كنند. آنها با اين كار خود، افكار عمومى جهان را در معرض اغفال قرار مى‌دهند. چرا كه غربيها در سايه اين تبليغات پر حجم، عوامل جاسوسى و تفرقه افكن خود را در جهان سوّم گسترش مى‌دهند.

3- فلج سياسى كشور: اگر تعداد دو يا سه حزب براى كشور قابل تحمّل باشد، وجود دهها يا صدها حزب، براى هيچ كشورى قابل تحمّل نيست و به فلج سياسى كشور مى‌انجامد.

بيگانگان با آگاهى بر اين امر، سعى كرده‌اند در كشورهاى خود سيستمى ايجاد كنند كه به طور طبيعى، بيش از يك، دو يا حدّاكثر سه حزب عمده ايجاد نشود و بقيه احزاب كوچك، همانند ماهيهاى كوچك توسط ماهيان (احزاب) بزرگ بلعيده شوند. امّا در كشورهاى جهان سوّم، قضيه بر عكس است. در اين كشورها، بويژه زمانى كه حكومت آن كشور نوكر بيگانگان نباشد، سعى مى‌كنند تامى‌شود تعداد احزاب را گسترش دهند و به اين ترتيب، سيستم سياسى كشور را فلج كنند.