5- بى سوادى مردم: بى سوادى اكثريت قابل توجّه مردم جامعه صد سال گذشته ايران و جهل آنان نسبت به حقوق خود، سبب شده بود تا پادشاهان بدون ترس از عواقب عملكرد خود، هر گونه اعمالى را انجام دهند و با جان و مال و ناموس مردم مستضعف كشورمان، بازى كنند.

ضعف سواد سياسى‌

ضعف سواد سياسى يكى از مهمترين مشكلاتى بوده است كه در سده اخير دامنگير كشورما بوده است. آثار اين ضعف را نه تنها در مردم بى سواد كه حتى در اقشار تحصيلكرده كشورمان مى‌شد ديد. وضعيّت طورى بود كه حتّى بسيارى از اعضاى احزاب سياسى، نمى‌دانستند حزب چيست، چه فايده‌اى دارد، چه ضررى دارد و ... فقط به دليل جاذبه نام حزب يا اميد براى رسيدن به يك پست و مقام، عضويّت حزب را پذيرفته بودند. [1]

شايد سؤال شود كه ضعف سواد سياسى و حتى ستم شاهان مسأله‌اى نيست كه در صد سال گذشته وجود داشته باشد تا اين دو را از عوامل زمينه‌ساز پيدايش احزاب سياسى در ايران بدانيم. صدها سال بود كه شاهان به مردم ستم مى‌كردند و جامعه ايران از ضعف سواد سياسى رنج مى‌برد، پس چرا سيصد سال پيش، احزاب سياسى پيدا نشدند؟ [2]

جواب اين سؤال، بسيار ساده است. «ضعف سواد سياسى» و «ستم شاهان» هر دو بخشى از علل پيدايش احزاب سياسى هستند و تا زمانى كه تمامى علل لازم براى پيدايش يك پديده سياسى واقع نشود، آن پديده سياسى- حزب يا غير حزب- ايجاد نخواهد شد. سيصد سال پيش، نفوذ بيگانگان به اندازه نفوذ آنان در صد سال پيش نبود. همچنين افكار وارداتى از غرب و شرق به اندازه صد سال پيش در جامعه ايران رسوخ نكرده بود. بديهى است كه اگر همه اين عوامل كه در اين درس و درس قبل مورد بحث واقع شدند، در سيصد سال قبل جمع مى‌شدند، احزاب سياسى نيز نشو و نما مى‌يافتند.

براى توضيح بيشتر مسأله فوق، مثالى ذكر مى‌شود: اگر شما بخواهيد با مسلسل خود

[1] احزاب سِیاسِی، ص 9 ـ 7.

[2] سِیصد سال، فقط به عنوان مثال ذکر شده است. مِی‌توان پرِید چهارصد سال و ... .