قلب دشمنان دين را نشانه بگيريد و آنها را به قتل برسانيد، بايد به چند نكته توجه كنيد. نخست اين‌ كه بايد به تعداد كافى گلوله سالم داشته باشيد. دوّم اين كه مسلسل شما بايد سالم باشد. سوّم اين كه مسلسل، به طرف قلب دشمنان دين نشانه رود. چهارم اين كه ضامن مسلسل آزاد باشد. پنجم اين كه انگشت شما ماشه را بفشارد. حال هر يك از اين پنج علّت مورد بى‌توجّهى قرار گيرند، طبيعى است كه به هدف خود نرسيم.

مثال بالا نشان مى‌دهد كه براى تحقق يك پديده، فراهم شدن همه شرايط لازم است. ضعف سواد سياسى مردم به عنوان يكى از زمينه‌هاى جنبى پيدايش احزاب در ايران، تنها يكى از شرايط تحقّق پديده حزب را تشكيل مى‌دهد.

ضعف سواد سياسى از راههاى مختلفى به پيدايش احزاب سياسى در جامعه ايران كمك مى‌كرد كه برخى از اين راهها عبارتند از:

1- تشنگى سياسى: ضعف سواد سياسى در جامعه ايران، نوعى تشنگى سياسى در مردم ايجاد كرده بود. مردم مى‌خواستند بدانند سياست چيست و چگونه اجرا مى‌شود. آنها مى‌خواستند بدانند كه در دنياى اطرافشان چه مى‌گذرد. اين تشنگى سياسى فرصت نابى را براى افراد فرصت طلب ايجاد كرده بود كه با سوء استفاده از اين مسأله، احزاب سياسى را تأسيس كنند و تبليغ كنند كه مى‌توانند تشنگى سياسى مردم را رفع نمايند.

2- امكان عوامفريبى: ضعف سواد سياسى مردم سبب مى‌شد هر كس كه توانسته بود چند نفرى را به دور خود جمع كند، از طريق انجام سخنرانيهاى عوامفريبانه و طرح شعارهاى زيبا، دلفريب ولى تو خالى، جمع اطراف خود را گسترش دهد و به تدريج، اساس حزبى را بنيان نهد.

اين امر مجال گسترده‌اى را براى قدرتهاى بيگانه نيز فراهم مى‌آورد. قدرتهاى بيگانه نيز با طرح شعارهاى تو خالى حمايت از كارگران، حمايت از حقوق بشر و آزادى انسانها، حمايت از مردم ايران و ... عدّه‌اى را فريب مى‌دادند و آنها را جذب سياستهاى خود مى‌كردند.

مدّتى كه مى‌گذشت اين فريب خوردگان، به كمك همان قدرت بيگانه، همديگر را مى‌يافتند و به تدريج، حزبى را بنيان مى‌نهادند. حزبى كه چه بسا در ظاهر شعارهاى زيبايى را مطرح مى‌كرد ولى در واقع، نوكر و جاسوس قدرت خارجى بود و به تحقّق اهداف پليد آن قدرت خارجى در ايران كمك مى‌كرد.