درس پنجم:

جناحهاى سياسى و نهضت مشروطيت‌

«همواره آغاز پيدايش فتنه‌ها، پيروى از هوسهاى آلوده و قوانين مجعول و اختراعى است، احكامى كه با كتاب خدا مخالفت دارد، و بر اساس آن احكام مجعول، جمعى بر جمع ديگر حكومت مى‌كنند. اگر باطل از حق كاملًا جدا مى‌گرديد بر آنان كه پى جوى حقيقتند پوشيده نمى‌ماند، و چنانچه حق از باطل خالص مى‌شد، زبان معاندان از آن قطع مى‌گرديد، ولى قسمتى از حق و قسمتى از باطل را مى‌گيرند و به هم مى‌آميزند، اينجاست كه شيطان بر دوستان خود چيره مى‌شود و تنها آنان كه مورد رحمت خدا بوده‌اند نجات مى‌يابند.» [1]

در سال 1283 عكسى از رئيس گمركات ايران منتشر شد كه وى را در لباس روحانيت، در حال كشيدن قليان و در يك مجلس رقص نشان مى‌داد. او يك بلژيكى يهودى نژاد طرفدار روس بود. اسمش «نوز» بود و حدود دو سال بود كه به ايران آمده بود. در اين مدت كم، علاوه بر رياست گمركات ايران، به رياست پست و تلگراف و اداره گذرنامه نيز منصوب شده بود. عكس «نوز» هم مردم و هم علما را بسيار آزرده خاطر ساخت. [2]

در همان ايام يك مجتهد كرمانى به همراه سه روحانى ديگر، توسط حاكم كرمان به فلك بسته شد. جرم آنها شوراندن مردم عليه فرقه انگليسى شيخيه بود. [3] شيخيه معتقد بودند شناخت رهبرشان كه خود را شيخ احمد احسائى معرفى مى‌كرد به جاى انجام واجبات و ترك محرمات كفايت مى‌كند. رهبر آنها يكى از بدويان عربستان بود كه به

[1] نهج البلاغه فِیض الاسلام، خطبه 50.

[2] تارِیخ مشروطه اِیران، احمد کسروِی، ج 1، ص 48 ـ 52، چاپ چهاردهم، انتشارات امِیر کبِیر، 1357.

[3] همان، ج 1، ص 52 ـ 54. (او مِیرزا محمدرضا نام داشت و تحصِیل کردة نجف بود.)