چه زمانى‌

1- تولد: فرقه دمكرات در توطئه جدا سازى آذربايجان ناكام مانده بود. قدرت شوروى در ايران رو به كاهش مى‌رفت. چهره پليد آمريكا هنوز براى بسيارى از مردم كشور ما روشن نبود. آمريكا براى حفظ منابع خود و ايجاد زمينه براى غارت بيشتر ايران، وانمود كرده بود كه مانع از جدايى آذربايجان توسط روسها شده است. اين امر، چهره شيطانى آمريكا را در نزد بسيارى از ملّى گرايان دوست داشتنى ساخته بود.

انگليس از اينكه يك بار نوكر سر سپرده‌اش رضاخان نافرمانى كرده و رو به سوى آلمان آورده بود، سخت ناراحت بود. اكنون با جديّت بيشترى بر اوضاع نظارت مى‌كرد تا محمّد رضا نيز از وظيفه نوكرى، سر پيچى نكند. براين اساس در انتخابات مجلس دخالت مى‌كرد، در عزل و نصب نخست وزير و وزرا اعمال نظر مى‌كرد و در كنار اينها به غارت سهمگين منابع نفت ايران ادامه مى‌داد.

در چنين شرايطى بود كه تعدادى از ملى گرايان ايرانى با هدف خارج كردن ايران از دامن انگليس و انداختن آن در ميان دستان اهريمن فرشته نماى آمريكا، آبان 1328، در منزل مصدق، جبهه ملّى را كه در واقع ائتلافى از چند حزب بود، تأسيس كردند. [1]

2- رشد: جبهه ملى از زمان تأسيس شروع به رشد كرد. هدف اعلام شده آن كه مخالفت با نفوذ انگليس در ايران و ملّى كردن صنايع نفت كشور بود، سبب همكارى مذهبى‌ها به رهبرى آيت اللّه كاشانى با آنها شد. هنوز چند ماهى تا كودتاى 28 مرداد 1332 باقى بود كه مذهبى‌ها حمايت خود را از مصدّق و جبهه ملى قطع كردند. دليل اين امر، اهانت برخى از ملى گرايان به مقدّسات اسلامى و ميدان دادن به حزب توده درحكومت مصدّق بود. با جدايى مذهبى‌ها، رشد جبهه ملّى كم شد.

فعاليتهاى جبهه ملّى با اعلام فضاى باز سياسى در سال 1339 رشد پيدا كرد و از درون آن چند گروه جديد مثل نهضت آزادى زاده شدند. اين رشد پس از دو يا سه سال، به دليل پايان فضاى باز سياسى كاهش پيدا كرد.

[1] برداشت تارِیخ و محل تأسِیس از: رِیشه‌ِیابِی مختصرِی از تارِیخچة گروهها، ص 62.